Thursday, December 29, 2005

Η.Π.Α. – Νοτιοδυτικές Πολιτείες

(California – Nevada – Arizona – Colorado – Utah – New Mexico)

Είναι νύχτα όταν το αεροπλάνο προσγειώνεται στο Los Angeles. Μετά τον έλεγχο διαβατηρίων, μια αρκετά μεγάλη ουρά σχηματίζεται και στην αίθουσα παραλαβής των ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων. Υπάρχει μόνο ένας υπάλληλος να εξυπηρετήσει τριάντα περίπου άτομα. Ένας ταλαιπωρημένος Αμερικανός υπήκοος που ζει στην Ευρώπη ανάβει τσιγάρο. Ο υπάλληλος πετάγεται από το γκισέ του: «This is no smoking room, sir! – Εδώ δεν είναι καπνιστήριο, κύριε!» του λέει επιτακτικά και του ζητάει να το σβήσει. Έχει πέσει όμως σε φοβερό τύπο που του απαντάει: «This is no waiting room either! – Ούτε αίθουσα αναμονής!» Ο υπάλληλος επιμένει: «Sir, στην Καλιφόρνια απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους!» Η στιχομυθία συνεχίζεται για λίγο ακόμη και καταλήγει στο: «California is not a state, is a state of mind!» (λογοπαίγνιο με τη λέξη «state = πολιτεία, κατάσταση»).
Welcome to California! Το εσωτερικό μου ρολόι σημαίνει το ευρωπαϊκό ξημέρωμα και λυτρώνομαι μόλις παραλαμβάνω το αυτοκίνητο που έχω ήδη κλείσει από το Βερολίνο. Αναζητώ το πρώτο μοτέλ λίγο έξω από την Pasadena (πολλοί θα θυμούνται την «Little Old Lady» της από τους Jean and Dean) με σκοπό να πέσω για ύπνο πάραυτα. Άπειροι μοναχικοί οδηγοί καθ’ οδόν. Πού να πηγαίνουν άραγε; Ο δικός μου στόχος σ’ αυτό το ταξίδι είναι η εξερεύνηση των νοτιοδυτικών πολιτειών και, όπως πάντα, η αναζήτηση τοποθεσιών που ξέρω από τα τραγούδια, το σινεμά, τα βιβλία…
Το πρωί που ξυπνάω ο ήλιος με προδιαθέτει ευχάριστα. Στη διαδρομή βλέπω το νεκροταφείο Forrest Lawn, «πρωταγωνιστή» της σάτιρας του Evelyn Waugh, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Tony Richardson με το είδωλο κάθε Αμερικανίδας νοικοκυράς στα μέσα της δεκαετίας του ’50, τον εκκεντρικό πιανίστα Liberace (το παραμυθένιο μουσείο του θα συναντήσω αργότερα μπροστά μου, στο Λας Βέγκας, όπου ζούσε...). Εκεί αναπαύονται μεταξύ πολλών άλλων και οι πρόωρα χαμένοι Eddie Cochran, Sam Cooke και Karen Carpenter.
Σταματάω για νερό σ’ ένα σούπερ μάρκετ και πίσω από το τζάμι του ψυγείου βλέπω για πρώτη φορά το Mickey’s Big Mouth (ένα είδος μπίρας) που αναφέρει ο Tom Waits στο τραγούδι του «Frank’s Wild Years». Ο ίδιος κατάγεται από αυτά τα μέρη (Pomona). Το μεγαλύτερο γεγονός στα μουσικά πράγματα αυτόν τον μήνα είναι η πρόσφατη κυκλοφορία του David Bowie, «1. Outside». Ο χαμαιλέοντας συνεργάζεται για άλλη μια φορά με τον εγκέφαλο Brian Eno και φιγουράρει στα εξώφυλλα δύο από τα περιοδικά που αγόρασα στο Χίθροου - Vox, Icon -, ενώ στο Q παίρνει ο ίδιος συνέντευξη από τον Tricky. Στην Αμερική φωτογραφίζεται μαζί με τον Eno για το εξώφυλλο του Musician… Μεγάλη επιτυχία γνωρίζουν δύο γυναίκες: η PJ Harvey και η Alanis Morissette. Στο ραδιόφωνο οι σταθμοί δυτικά του Μισισιπή αρχίζουν από Κ - ανατολικά του από W - και παίζουν τα πάντα. Ακούω ένα από τα αγαπημένα τραγούδια της εφηβείας μου, το «Rock ’N Me» του Steve Miller. Τότε δεν ήξερα καν όλες τις πόλεις που αναφέρει στην τρελή πορεία του. Τώρα έχω διανυκτερεύσει στις περισσότερες από αυτές.
Το Calico, μια έρημη πόλη - ghost town (πόλη – φάντασμα) τη χαρακτηρίζουν τα ταξιδιωτικά έντυπα -, γεννήθηκε το 1881, πέθανε το 1907 και αναπαλαιώθηκε το 1951. Στα λιγοστά χρόνια της ακμής της υπήρξε η πολυτιμότερη πηγή αργύρου στην ιστορία της Νότιας Καλιφόρνιας. Σήμερα απομένουν αρκετά από τα ξύλινα σπίτια και μερικά σαλούν για τους τουρίστες που - αν δεν είναι Γερμανοί - σκαρφαλώνουν την απότομη ανηφόρα πάνω στο τραμ. Το θερμόμετρο δείχνει 114º Φαρενάιτ και μ’ έναν «πρακτικό» τρόπο - αφαιρώντας 32, πολλαπλασιάζοντας επί 5 και διαιρώντας δια του 9 - υπολογίζω πως σημαίνουν πάνω από 45º Κελσίου! Από μακριά φαίνεται το τμήμα των βουνών όπου κρυβόταν ο Humphrey Bogart στην ταινία High Sierra. Με περιμένουν δύο ώρες ακόμη στην έρημο Μοχάβε μέχρι το Las Vegas (= Τα Λιβάδια, όνομα που δόθηκε από τους Ισπανούς εξερευνητές που ανακάλυψαν μια πηγή το 1820), στη Nevada (= Χιονόπτωση). Κοντά στα σύνορα των δύο πολιτειών βρίσκεται η Death Valley, όπου κορυφώνεται το «Zabriski Point» του Αντονιόνι.
Αυτός ο παράδεισος των τζογαδόρων άρχισε να διαμορφώνεται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο Benjamin «Bugsy» Siegel αποφάσισε να ιδρύσει ένα καζίνο μέσα στην έρημο και να το ονομάσει Flamingo όπως ήταν το χαϊδευτικό της φιλενάδας του, Virginia Hill. Όσοι έχουν δει το «Bugsy» του Warren Beatty ξέρουν τη συνέχεια. Το επιχείρημα απέτυχε αλλά, λίγο αργότερα, όταν το παρανοϊκό του σχέδιο βρήκε μιμητές, δημιουργήθηκε αυτό που σήμερα είναι γνωστό σε ολόκληρη την υφήλιο με το όνομα «The Strip». Σ’ αυτόν τον δρόμο - που διοικητικά ΔΕΝ υπάγεται στο Λας Βέγκας - βρίσκονται σήμερα τα ξακουστά ξενοδοχεία – καζίνα. Η είσοδος του MGM είναι χτισμένη σε σχήμα κεφαλής λιονταριού, το Caesars Palace είναι απομίμηση ρωμαϊκού ανακτόρου, το Treasure Island θα μπορούσε να αποτελέσει σκηνικό για το «Νησί των Θησαυρών» του Robert Louis Stevenson. Το Excalibur με το ψευδομεσαιωνικό στιλ του είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ξενοδοχείο στον κόσμο και, λίγο πιο κάτω, το Luxor πρόκειται για ένα αντίγραφο της πυραμίδας του Χέοπος. Στη δεκαετία του ’60 το Sands ήταν η έδρα του «Rat Pack», της παρέας δηλαδή των Frank Sinatra, Dean Martin, Sammy Davis Jr., Peter Lawford και Joey Bishop που στο αυθεντικό «Ocean’s Eleven» ήθελαν να ληστέψουν πέντε καζίνο ταυτόχρονα!
Ήδη, το 1972 οι Robert Venturi, Denise Scott Brown και Steven Izenour στη μελέτη τους «Learning From Las Vegas» (= «Μαθαίνοντας Από Το Λας Βέγκας»), καθόρισαν εκ νέου τα καθήκοντα της αρχιτεκτονικής, από μια κοινωνική σκοπιά της οπτικής επικοινωνίας. Το αντικείμενο της ανάλυσής τους ήταν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ακραίας εμπορευματοποίησης της αμερικάνικης «Main Street». Αντιμετωπίζοντας τον χείμαρρο των διαφημιστικών ταμπλό και των φωτεινών επιγραφών ως αρχιτεκτονικά σύμβολα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χαοτική κατάσταση μιας πόλης απαιτεί κάτι περισσότερο από την «απλή» και «καθαρή» λύση της λειτουργικής σχολής, επειδή ακριβώς η αρχιτεκτονική - διαφορετικά από ένα έργο τέχνης στο μουσείο - γίνεται αισθητή στην αστική της συνάρτηση, αφού δεν καταφέρνει να ξεφύγει από την άμεση συνάντησή της και τον ανταγωνισμό της με τα σύμβολα του καταναλωτισμού και της συγκοινωνίας. Αναρωτιέμαι, ωστόσο, τι γνώμη θα σχημάτιζαν για την αρχιτεκτονική της γης κάποιοι εξωγήινοι που θα έφθαναν για πρώτη φορά μετά από μια καταστροφή του πλανήτη, απ’ όπου θα είχε διασωθεί μόνο το Strip.
Τα δωμάτια είναι φτηνά - 25 δολάρια κοστίζει το δίκλινο στο Sahara, 35 το Σαββατοκύριακο, όταν τα πλήθη συρρέουν στην πόλη. Όλοι ποντάρουν στο ότι θα παίξεις στο καζίνο τους. Παντού - ακόμη και στους πάγκους των μπαρ - υπάρχουν «κουλοχέρηδες», ηλεκτρονικό black jack και άλλα πολλά τυχερά παιχνίδια. Ο πράσινος θεός κυκλοφορεί με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Οι πιθανότητες να κερδίσεις είναι μεγάλες, σίγουρα όμως η «μπάνκα» δεν χάνει ποτέ. Ένας φοιτητής κέρδισε πρόσφατα 10.9 εκατομμύρια δολάρια στο megabuck, υλοποιώντας το όνειρο-απειλή της Carla Torgerson των Walkabouts, τουλάχιστον έτσι όπως το εκφράζει στους στίχους του «Wondertown (Part One)»: «I’ll break the jackpot open…». Τα σόου είναι πλούσια και παρουσιάζουν μεγάλα ονόματα. Αναβίωση του Jesus Christ Superstar με δύο από τα αυθεντικά μέλη του κινηματογραφικού καστ: Ted Neeley και Carl Anderson στους ρόλους του Χριστού και του Ιούδα αντίστοιχα. Το ερώτημα είναι ποιος θέλει να δει τώρα μια συναυλία του Neil Sedaka - που εμφανίζεται για έξι βράδια στο Sands και φιγουράρει με μια εξωφρενική κόμμωση στα εξώφυλλα πολλών τοπικών περιοδικών -, του Tom Jones, της Gladys Knight, των Four Seasons ή των Temptations. Το Βέγκας είναι το βαρόμετρο που καταγράφει την άνοδο και την πτώση των αστέρων, ενώ οι τζογαδόροι αδιαφορούν για το αν έξω είναι νύχτα ή μέρα. Για κάποιον που δεν είναι ούτε παίχτης ούτε παρελθοντολάγνος, αρκεί ένα πέρασμα από τους δρόμους όπου συνελήφθησαν οι δολοφόνοι Perry Smith και Dick Hickock σύμφωνα με την περιγραφή του Truman Capote στο αριστουργηματικό «Εν Ψυχρώ».
Η πτήση με οκταθέσιο αεροπλανάκι πάνω από ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα της φύσης, το Grand Canyon - μήκους 450 χιλιομέτρων, πλάτους 20 χιλιομέτρων που αυξάνεται συν τω χρόνω λόγω της διάβρωσης, και βάθους 1.600 μέτρων - και ένα από τα οκτώ θαύματα της μοντέρνας τεχνολογίας, το Hoover Dam, διαρκεί μιάμιση ώρα. Το φράγμα του Hoover - που πήρε το όνομά του από τον 31ο πρόεδρο των Η.Π.Α. Herbert Hoover - σχημάτισε τη λίμνη Mead που συγκρατεί τα θολά νερά του ποταμού Κολοράντο. Ολοκληρώθηκε το 1935 και μέχρι το 1939 ήταν η μεγαλύτερη υδροηλεκτρική εγκατάσταση του κόσμου. Στο «Saboteur» του Hitchcock, ο Robert Cummings περνάει από εκεί καθώς προσπαθεί να ξεφύγει από αυτούς που τον καταδιώκουν στο Λος Άντζελες. Μια Αυστραλέζα έχει ζαλιστεί και ξερνάει, ευτυχώς όχι επάνω μου.
Το μεγαλύτερο τμήμα της θρυλικής Route 66 διασώζεται στην Αριζόνα. Στα χρόνια ανάμεσα στο 1930 και 1950, σ’ αυτήν την κεντρική αρτηρία που συνέδεε το Σικάγο με το Λος Άντζελες περνώντας από δεκάδες πόλεις, οι ταξιδιώτες μετακινήθηκαν για διαφορετικούς λόγους. Άλλοτε αποζητώντας τα εύφορα εδάφη της Καλιφόρνιας - στα χρόνια του κραχ -, άλλοτε ονειρευόμενοι μια καριέρα στο Χόλιγουντ - μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο -, άλλοτε για το καινούργιο αμερικάνικο φαινόμενο των οικογενειακών διακοπών - μετά το 1950. Εκεί κοντά αναζήτησαν την ελευθερία τους πιο πρόσφατα η Thelma και η Louise…
Για πολλά μίλια τη μόνη ένδειξη ζωής αποτελούν τα αρπακτικά που μοιάζουν να αιωρούνται. Στον δρόμο οι πινακίδες που σου καθιστούν γνωστό τον ιδιαίτερο νόμο αυτής της πολιτείας, που λέει πως ακόμη και την ημέρα πρέπει να οδηγείς με τα φώτα αναμμένα, εναλλάσσονται μ’ εκείνες που σου υπενθυμίζουν: «DON’T DRINK AND DRIVE». Μέσα από το αυτοκίνητο αντιλαμβάνομαι τη σφαιρικότητα της γης καθώς απλώνεται μπροστά μου ο πιο απέραντος ορίζοντας που έχω δει ποτέ. Giant Sand! Η έρημος Μοχάβε σταματάει στο Boatman. Διασχίζω το Flagstaff, AZ («...don’t forget Winona...»). Μια ξαφνική καταιγίδα ψυχραίνει την ατμόσφαιρα. Βρίσκω καταφύγιο στο Holbrook, μια άσχημη πόλη που κατοικείται από Ινδιάνους. Αργότερα μου δίνεται η ευκαιρία να απολαύσω τη θέα ενός διπλού ουράνιου τόξου από το παράθυρο ενός εστιατορίου που προσφέρει μεξικάνικα πιάτα με άφθονο τσίλι και ινδιάνικο ψωμί. Τα συμπτώματα της ελαφριάς ηλίασης που έπαθα στο Calico υποχωρούν καθώς αναρωτιέμαι σε ποια γωνία του Winslow που μόλις προσπέρασα μπορεί να αναφέρονται οι Eagles στο «Take It Easy».
Στα αξιοθέατα της περιοχής συγκαταλέγονται το Απολιθωμένο Δάσος (Petrified Forest) και η Ζωγραφισμένη Έρημος (Painted Desert). Το πρώτο περιλαμβάνει απολιθωμένους κορμούς δέντρων ενός δάσους που υπήρχε πριν από 160 – 225 εκατομμύρια χρόνια. Οι λόφοι της δεύτερης έχουν στη βάση τους ένα κοκκινωπό χρώμα από οξείδωση σιδήρου, που το διαδέχεται το λευκό του αμμόλιθου. Ακολουθεί ένα στρώμα πυρρόχρωμου πηλού και, στην κορυφή τους, σκούρες αποχρώσεις αργίλου, που οφείλονται στην υψηλή περιεκτικότητα άνθρακα. Την είδα τώρα, δεν την άφησα για το επόμενο καλοκαίρι όπως έκαναν οι 10.000 Maniacs.
Όπως ακριβώς και στο τραγούδι του Bobby Troup - γνωστό από τον Nat “King” Cole, τον Chuck Berry, τους Rolling Stones κ.α. -, η Route 66 περνάει από το Gallup, New Mexico. Μπήκα ήδη στη Mountain Time Zone που σημαίνει μια ώρα πιο μπροστά. Παίρνω τον δρόμο 666, προς τον Βορρά, αντίθετα από τους πρωταγωνιστές της ταινίας του Oliver Stone, «Natural Born Killers». Διασχίζω τον μεγαλύτερο ινδιάνικο καταυλισμό, αυτόν των Νάβαχο. Άγονη γη που δεν προσφέρεται για καλλιέργειες. Οι Ινδιάνοι ανακαλύπτουν νέους τρόπους επιβίωσης. Ανοίγουν μαγαζιά που πουλάνε αφορολόγητα είδη, και καζίνα.
Το Shiprock είναι ένας γιγαντιαίος βράχος που μοιάζει με πλοίο και φαίνεται από 30 χιλιόμετρα, σημαντικό σημείο προσανατολισμού για τα καραβάνια που πήγαιναν στην Καλιφόρνια και που απαθανάτισε γλαφυρά ο John Ford στις ταινίες του. Ο καταυλισμός των Ute βρίσκεται στα σύνορα του Κολοράντο κι ένας βράχος ονομάζεται Κοιμώμενος Γιουτ (Sleeping Ute) από το σχήμα του. Στη Monument Valley (Κοιλάδα των Μνημείων) θαρρείς πως είσαι ο πρωταγωνιστής κάποιου western.
Στο Cortez - ήδη στο Κολοράντο - η φύση πρασινίζει. Βόρειά του αρχίζουν τα ψηλά, κατάφυτα βουνά, που τον χειμώνα λειτουργούν ως χιονοδρομικά κέντρα, ενώ στα νότια δεσπόζει η Messa Verde (= Πράσινο Τραπέζι στα ισπανικά), ένα οριζόντια κομμένο βουνό. Είκοσι χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Κορτέζ, βρίσκεται η τοποθεσία «Τέσσερις Γωνίες» (Four Corners), το μοναδικό σημείο στις Η.Π.Α. όπου συνορεύουν τέσσερις πολιτείες (Αριζόνα – Γιούτα – Κολοράντο – Νιου Μέξικο). Η περιοχή είναι το αρχαιολογικό κέντρο των Η.Π.Α. και δεύτερη σε τουρισμό μετά την Αίγυπτο.
Μέσα Σεπτεμβρίου και οι καλοκαιρινοί παραθεριστές έχουν φύγει. Σε δυο βδομάδες θα έρθουν άλλοι καθώς αρχίζει η εποχή του κυνηγιού. Τώρα οι Ινδιάνοι των καταυλισμών μετακινούνται για να πουλήσουν τα μοναδικά χαλιά τους - τα πιο συνηθισμένα είδη ανάλογα με τα χρώματα και τα σχέδια είναι δεκαεπτά - και άλλα χειροποίητα αντικείμενα. Έχω την ευκαιρία να επισκεφτώ ένα δημοτικό σχολείο στον καταυλισμό τους. Εντυπωσιάζομαι από τον άρτιο εξοπλισμό του και τα «τροχόσπιτα» των δασκάλων. Σε όλη τη διαδρομή άκουγα ότι οι δάσκαλοι μένουν σε τροχόσπιτα και στο νου μου έρχονταν η εικόνα αυτών που βλέπουμε στους δρόμους τα καλοκαίρια. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ήταν κανονικά σπίτια, που διαθέτουν κλιματισμό, δύο μπάνια και άλλες ανέσεις...
Οι αυτόχθονες Αμερικανοί Anasazi (μια λέξη των Νάβαχο που μεταφράζεται ως «Αρχαίοι Εχθροί») άφησαν τα ίχνη τους από το 1 – 1300 μ. Χ., αφού ανέπτυξαν την αρχιτεκτονική, την αγγειοπλαστική, την καλαθοπλεχτική και την ταπητουργία. Οι αρχαιολόγοι αναφέρονται σ’ αυτούς και τους επιγόνους τους ως «Οι Αρχαίοι» ή «Προπατορικοί Κάτοικοι».
Το Durango ιδρύθηκε το 1879 από την εταιρεία σιδηροδρόμων Denver & Rio Grande και τα πρώτα τρένα έφτασαν στον σταθμό του το 1881. Οι ίδιες ατμομηχανές εξακολουθούν και σήμερα να κάνουν την τουριστική διαδρομή των 70 περίπου χιλιομέτρων μέχρι το βορειότερο Silverton. Άγρια Δύση! Συγκλονιστικά τοπία στη χώρα των… John (Wayne και Ford)!
Το Νέο Μεξικό αυτοαποκαλείται «Γη της Γοητείας» και ξεχωρίζει για τους καταυλισμούς δύο φυλών Απάτσι - Jicarilla και Mescalero. Μια ώρα οδήγησης ανάμεσα από εθνικά πάρκα λίγο μετά το continental divide (= ηπειρωτικός διαχωρισμός, η νοητή γραμμή που καθορίζεται από τις κορυφές των Rocky Mountains και που χωρίζει τα νερά της χώρας ως εξής: αυτά της ανατολικής πλευράς χύνονται στον Ατλαντικό ή τον Κόλπο του Μεξικού, ενώ της δυτικής στον Ειρηνικό).
Στο Taos, New Mexico - όπως ακριβώς είναι ο τίτλος του τραγουδιού του R. Dean Taylor, στο οποίο εκτίει την ποινή του στη φυλακή της πόλης - διασώζονται τα ερείπια ενός pueblo (= χωριό, στα ισπανικά, τα οικοδομήματα των ινδιάνικων φυλών που δεν ήταν νομαδικές) 900 χρόνων.
Η Georgia O’Keefe είχε διαλέξει για τόπο διαμονής τη Santa Fe και στο Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης κρέμονται πολλοί από τους πίνακές της σε μια ειδική πτέρυγα. Δίπλα βρίσκεται ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα ισπανικής αρχιτεκτονικής, το Παλάτι των Διοικητών (Palace of the Governors), που λειτουργεί σαν μουσείο της ιστορίας της πόλης. Κατά μήκος της πρόσοψής του Ινδιάνοι πουλούν κοσμήματα φτιαγμένα από ασήμι και τιρκουάζ. Τα περισσότερα κτήρια της Santa Fe (= Αγία Πίστη) είναι χτισμένα από adobe - πλιθιά συγκρατημένα με άχυρο -, με μικρά παράθυρα και κορμούς λεύκας που διαπερνούν την οροφή και προεξέχουν από τους τοίχους. Το καφεκόκκινο χρώμα τους αντανακλά ζεστασιά. Η πρωτεύουσα του Νιου Μέξικο ιδρύθηκε το 1610 από Ισπανούς, σε υψόμετρο 2.100 μέτρων. Ο αέρας είναι αραιός - ένα ποτό ισοδυναμεί με δύο -, η ατμόσφαιρα φωτεινή και τα ηλιοβασιλέματα Technicolor! Το La Fonda (= Το Πανδοχείο) είναι το ξενοδοχείο–θεσμός στην πλατεία (Plaza), που περηφανεύεται πως είχε για πελάτες τον Kit Carson, τον Errol Flynn και τον John F. Kennedy, ανάμεσα σε υπερσύγχρονες γκαλερί που συναγωνίζονται αυτές της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες. Λίγα μέτρα πιο πέρα διασώζεται η αρχαιότερη εν λειτουργία εκκλησία των Η.Π.Α., η San Miguel Mission, χτισμένη το 1625 από τους Ινδιάνους της φυλής Tlaxcala, και, στο Barrio de Analco, ο αρχαιότερος οικισμός που παραμένει ζωντανός. Το μουσείο της Διεθνούς Λαϊκής Τέχνης θεωρείται το σπουδαιότερο του είδους στον κόσμο, με κούκλες, φυλαχτά, κοσμήματα, ρούχα, παιχνίδια και άλλα αντικείμενα από πολλές χώρες. Το βάρος αυτόν τον μήνα πέφτει στα χειροτεχνήματα της Σουηδίας. Απέναντί του, το Μουσείο Ινδιάνικης Τέχνης και Πολιτισμού, εστιάζει το ενδιαφέρον στην ιστορική αλλά και την τρέχουσα κουλτούρα των Νάβαχο και των Απάτσι.
Σαράντα πέντε λεπτά βορειοδυτικά της Σάντα Φε βρίσκεται η πατρίδα της ατομικής βόμβας, το Los Alamos, και το Bandelier National Monument, ένα ακόμη αχανές εθνικό πάρκο που περιέχει τα απομεινάρια ενός από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς των Anasazi.
Νοτιότερα, στο Albuquerque (Αλμπακέρκι), αναμειγνύεται η ινδιάνικη, η ισπανική και η αγγλοσαξονική παράδοση. Η παλιά πόλη του χρονολογείται από το 1706. Ψάχνω για το σπίτι που έμεινε ένα διάστημα ο Jim Morrison, μα κανείς δεν φαίνεται να το(ν) ξέρει. Ούτε οι δύο κυρίες στις πληροφορίες του γραφείου τουρισμού. «Hot dog, jumping frog, Albuquerque...», όπως τραγουδούν στο «King Of Rock ’N’ Roll» οι Prefab Sprout.
Κατά μήκος του μυθικού ποταμού Rio Grande, η απεραντοσύνη του τοπίου διακόπτεται από τα βουνά Black Range. Στο Σαν Αντόνιο γεννήθηκε ο Conrad Hilton που ταύτισε το όνομά του με τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις σε όλη την υφήλιο.
Από τις φωτεινές επιγραφές των motel μέχρι τους νιπτήρες των δωματίων, το Deming θυμίζει ταινίες επιστημονικής φαντασίας του ’50. Κάποτε υπήρξε σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος, σήμερα αποτελεί ησυχαστήριο συνταξιούχων. Οι δρόμοι του είναι σχεδόν έρημοι. Η πεμπτουσία της αμερικάνικης κωμόπολης: περιποιημένη, εκτεταμένη και ανιαρή. Από το παράθυρο του Cactus Café βλέπω υπέροχα σύννεφα να φωτίζονται από τα χρώματα της δύσης και μοιάζουν με χιονισμένες βουνοκορφές.
Μπαίνω στην Αριζόνα ξανά, αυτή τη φορά από τη νοτιοανατολική πλευρά της. Προσπερνάω το χωριό Bowie - που προφανώς ονομάστηκε έτσι από τον λαϊκό ήρωα και εφευρέτη του ομώνυμου μαχαιριού, Jim Bowie (1796 – 1836), από τον οποίο πήρε και ο David το όνομά του - και κατευθύνομαι προς το Tombstone (Τούμστόουν), ένα παραμυθένιο μέρος, πραγματικό σκηνικό western. Ο κεντρικός δρόμος - Allen Street - είναι γεμάτος σαλούν, ξύλινα πεζοδρόμια, προσόψεις μιας άλλης εποχής και ονόματα όπως Wyatt Earp, Doc Holliday, Big Nose Kate (η φιλενάδα του δεύτερου), μονομαχία στο O.K. Corral. O μύθος της Άγριας Δύσης ξαναζωντανεύει. Απαραίτητη στάση στο Longhorn Restaurant.
Το Tucson (Τούσον) - η γενέτειρα της Linda Ronstadt που το μνημονεύει στο ντουέτο της με τον Paul Simon «Under African Skies», όπως κάνουν και οι Beatles στο «Get Back» - καταλαμβάνει μια έκταση 810 τετραγωνικών χιλιομέτρων, στην κοιλάδα που χωρίζει το Saguaro National Monument με τους κάκτους που φτάνουν τα 15 μέτρα, σε ανατολικό και δυτικό. Είκοσι λεπτά βορειότερά του πραγματοποιείται το άνευ προηγουμένου οικολογικό πείραμα της Βιόσφαιρας 2. Πρόκειται για μια new age πόλη που περιλαμβάνει δείγματα από πολλά οικοσυστήματα της Γης, και περιβάλλεται από έναν γυάλινο θόλο. Όλα τα απορρίμματα ανακυκλώνονται επί τόπου. Οκτώ άτομα της αρχικής ομάδας έμειναν εκεί για δυο χρόνια και η λίστα αυτών που θέλουν να δοκιμάσουν τη ζωή εκεί μέσα, μεγαλώνει. Στόχος του πειράματος είναι να ανακαλυφθούν τρόποι που θα βοηθήσουν την αρμονικότερη συμβίωση των ανθρώπων με τη Βιόσφαιρα 1, τη Γη. Στην αντίθετη κατεύθυνση, η εκκλησία San Xavier del Bac (Bac = χωριό στην τοπική ινδιάνικη διάλεκτο) συνδυάζει μοναδικά τον βυζαντινό ρυθμό με το μεξικάνικο μπαρόκ. Τα αγάλματα των αγίων είναι ντυμένα με ρούχα, σύμφωνα με την ισπανική παράδοση. Ο αρχαιότερος καθολικός ναός των Η.Π.Α. χτίστηκε για την κοινότητα των Tohono O’odham, η οποία εξακολουθεί να εκκλησιάζεται εκεί.
Είναι ένα καυτό μεσημέρι όταν φτάνω στο Phoenix, το ταχύτερα αναπτυσσόμενο αστικό κέντρο της Αμερικής. Η υπερσύγχρονη αυτή πόλη με τη ζηλευτή ηλιοφάνεια των 330 ημερών τον χρόνο επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Ενώθηκε έτσι με το γραφικό Scottsdale στα δυτικά και το Glendale στα ανατολικά. Εδώ αντιγράφουν τη φύση μεταφέροντας νερό στην έρημο, όπως ο Νείλος στη Σαχάρα! Εδώ ξεκινάει και το περίφημο «Ψυχώ» του Alfred Hitchcock. Στη διαδρομή με συνόδευε νοητά το «By The Time I Get To Phoenix», το τραγούδι του Jimmy Webb και το ανέκδοτο που συνόδευε τη σχεδόν εικοσάλεπτη εκτέλεση του Isaac Hayes («ώσπου να τελειώσει το τραγούδι έχεις φτάσει..»). Τώρα θα έπρεπε να ακούγονται οι Meat Puppets.
Αν και ο επόμενος προορισμός μου είναι η Νότια Καλιφόρνια, ακολουθώ ανορθόδοξη πορεία και κατευθύνομαι βορειοδυτικά. Για πάνω από 120 μίλια δεν υπάρχει ούτε βενζινάδικο! Ο ποταμός Κολοράντο είναι το φυσικό σύνορο των δύο πολιτειών. Διανυκτερεύω στο Blythe. Το επόμενο πρωί περνάω από το Palm Springs και την περιοχή Joshua Tree, τώρα γνωστή μέσω των U2, αλλά χρόνια πριν, στις 17 Σεπτεμβρίου 1973, στο ομώνυμο πανδοχείο είχε βρεθεί νεκρός ο Gram Parsons. Χιλιάδες θαυμαστές συρρέουν κάθε χρόνο εκεί. Έχασα το μνημόσυνο για λίγες μέρες, αφού σήμερα είναι 21 Σεπτεμβρίου! Δεξιά κι αριστερά άπειρες ανεμοκίνητες γεννήτριες θυμίζουν installation του Christo. Σε λίγη ώρα η έρημος μεταβάλλεται σε εύφορη κοιλάδα.
Στο San Diego δέχομαι για πρώτη φορά και με ανακούφιση την αύρα του «όχι τρομερά γαλάζιου» Ειρηνικού, ό,τι πρέπει για λίγες μέρες ξεκούρασης. Στο πανέμορφο Old Town Inn θα μπορούσα άνετα να περάσω τις υπόλοιπες μέρες του ταξιδιού μου. Το λίκνο της ισπανικής Καλιφόρνιας είναι μια άνετη πόλη, όπου η ζωή δείχνει να κυλά ήσυχα και ομαλά, όπως τα αυτοκίνητα στην τετραγωνισμένη ρυμοτομία του. Η προκυμαία του, το Embarcadero, έχει μετατραπεί σε πεζόδρομο με εστιατόρια και αποβάθρες κρουαζιερόπλοιων, ενώ παρακάτω, ένα εμπορικό κέντρο χτισμένο σε τρεις διαφορετικούς ρυθμούς, αντανακλά την αρχιτεκτονική της πολιτείας. Το Gaslamp Quarter, μια αναπαλαιωμένη βικτοριανή περιοχή δεκάξι οικοδομικών τετραγώνων, σφύζει από ζωή. Η σύγκριση ανάμεσα στα ιταλικά και τα ελληνικά εστιατόρια προκαλεί θλίψη. Δυστυχώς, στα δεύτερα κυριαρχούν οι επιγραφές με το ψευδοαρχαϊκά στοιχεία και υπέρογκες δόσεις φολκλόρ. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις - παγκοσμίως - ευαίσθητων και καλλιεργημένων Ελλήνων γαστρονόμων που κατάφεραν να ξεφύγουν από τα μυθολογικά και αιγαιοπελαγίτικα μοτίβα και να αναπτύξουν έναν σύγχρονο διάκοσμο. Όταν βέβαια το πέτυχαν, έδειξαν ένα πολύ ομορφότερο πρόσωπο της χώρας από εκείνο που παρουσιάζουν οι πολιτικοί και τα ελληνικά περίπτερα στις διεθνείς τουριστικές εκθέσεις.
Στο αχανές πάρκο Balboa (μόλις κυκλοφόρησε ο καινούργιος δίσκος του Bruce Springsteen, που περιλαμβάνει ένα τραγούδι με τίτλο «Balboa Park») δεσπόζουν ο ζωολογικός κήπος και το ανθρωπολογικό μουσείο. Η παλιά πόλη αναδεικνύει την ισπανομεξικάνικη παράδοσή της και οι δρόμοι της είναι γεμάτοι με λουλούδια κάθε λογής. Το νησί Coronado προσφέρει μια πανοραμική άποψη του skyline της πόλης, όμορφα βικτοριανά σπίτια και το Hotel de Coronado, το πρώτο ξενοδοχείο που ηλεκτροφωτίστηκε.
Μετά τη γενέτειρα του Gregory Peck, La Jolla (Λα Χόγια), απομένουν λίγα χιλιόμετρα, κατά μήκος του Ειρηνικού, πάνω στον αυτοκινητόδρομο 5, μέχρι το Capistrano, όπου επιστρέφουν τα χελιδόνια, σύμφωνα με το τραγούδι του Leon Rene «When The Swallows Come Back To Capistrano», που έγινε επιτυχία από τους Ink Spots το 1940. Έχω να επισκεφτώ φίλους στο San Clemente (δεν θα χαρώ όταν μάθω πως εδώ γεννήθηκε ο Richard Nixon) και κάνω μια στάση για δείπνο. Το βράδυ θα καταφέρω με μεγάλη δυσκολία να κρατήσω τα μάτια μου ανοιχτά για την εμφάνιση του David Bowie στην εκπομπή του David Letterman. Από εκεί θα συνεχίσω πάνω στον πρώτο αυτοκινητόδρομο, περνώντας από τη Laguna Beach, ένα ακριβό θέρετρο, χτισμένο αμφιθεατρικά πάνω σε βράχια.
Η απόλυτη πόλη του 20ου αιώνα δημιουργήθηκε με βάση το αυτοκίνητο. Highways και freeways διακλαδώνονται - όπως στα τραγούδια της Joni Mitchell - σαν καλώδια στον οδικό χάρτη του Los Angeles. Μένω στο Hollywood - Vermont Avenue, μια κορεατική αποικία - και για να φτάσω στο Δυτικό Χόλιγουντ χρειάζομαι 45 λεπτά, φυσικά όχι με τα πόδια. Στην αρχή νομίζω πως βρίσκομαι σε βιομηχανική περιοχή και όχι στην καρδιά του LA. Όσο όμως κυκλοφορώ, τόσο καλύτερα αντιλαμβάνομαι ότι πρόκειται για μια ετοιμόρροπη πόλη, ασυνήθιστα απεριποίητη για τα αμερικανικά δεδομένα. Για μερικούς συμβολίζει την πλήρη απελευθέρωση από τις επιταγές του καλού γούστου. Για άλλους την απόλυτη ρευστότητα των καταστάσεων - διαρκής αγοραπωλησία και μετακίνηση. Η κατάσταση αλλάζει ριζικά στις βίλες με τους πελώριους φράχτες στο Beverly Hills και - σε μικρότερο βαθμό - στο Griffith Park, από την κορυφή του οποίου βλέπεις τα γιγαντιαία γράμματα που σχηματίζουν τη λέξη HOLLYWOOD και το smog (νέφος) να πέφτει πάνω στην πόλη.
Δεν ξέρω κανέναν που να μην απογοητεύτηκε με το Hollywood Walk Of Fame, τη λεωφόρο των αστέρων. Πέρα από τα ονόματα στα πεζοδρόμια και το ιστορικό Mann’s Chinese Theater - αρχικά Grumman’s Chinese, που πρωτοκαθιέρωσε τη γκαλά κινηματογραφική πρεμιέρα - με τα ίχνη πάνω από 160 διασημοτήτων του σινεμά αποτυπωμένα στο προαύλιό του, η περιοχή αποπνέει παρακμή. Γωνία Hollywood και Vine. Εκεί κοντά βρίσκεται από το 1956 ο δεκατριώροφος, εξαιρετικός κυλινδρικός πύργος της Capitol Records, σε σχήμα στοίβας δίσκων. Λέγεται ότι η αρχιτεκτονική του προήλθε από μια ιδέα των Nat “King” Cole και Johnny Mercer. Στο εστιατόριο Spago - απέναντι από ένα υποκατάστημα του γνωστού καταστήματος πολυμέσων (και όχι μόνο δισκοπωλείου πλέον) Tower Records, που σήμερα διανέμει δωρεάν το single «Uninvited» των Ruth Ruth - συγκεντρώνονται όλοι οι σταρ.
Η Olvera Street φημίζεται για την ισπανομεξικάνικη πολυχρωμία της. Λίγο νοτιότερα βρίσκεσαι στην... Ιαπωνία. Η περιοχή ονομάζεται Little Tokyo. Ναοί κάθε θρησκείας και αίρεσης κατακλύζουν, ανησυχητικά (;), την πόλη. Η Santa Monica Boulevard οδηγεί στο ομώνυμο προάστιο - ιδιαίτερη πατρίδα της Shirley Temple και του Robert Redford - ξακουστό για την παραλία του και τους ταχύτατους δρομείς μικρών αποστάσεων. Νοτιότερα, στην παραλία Venice, πρωτοεμφανίζεται η τάση κάθε επερχόμενης μόδας. Στα τατουάζ προστέθηκε το piercing, οι roller skaters εξακολουθούν να μπαινοβγαίνουν ανάμεσα στους άστεγους του Palisades Park, τα beach boys and girls και τους τουρίστες που χαζεύουν τους ντόπιους καλλιτέχνες να φτιάχνουν γλυπτά στην άμμο. Βόρεια της Σάντα Μόνικα, μια άλλη φημισμένη παραλία που εξαιτίας των κυμάτων της προκαλεί τους surfers, η Malibu Beach, όπου οι Hanoi Rocks είχαν εφιάλτες.
Υπάρχουν ολόκληρες συνοικίες που επιβάλλεται να αποφεύγονται ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για τη νύχτα δεν το συζητάμε... Πριν από δύο μέρες δολοφονήθηκε μια οικογένεια σ’ ένα βορειοανατολικό προάστιο, που θεωρείται σχετικά ακίνδυνο. Κάποια συμμορία είχε φράξει έναν δρόμο με βαρέλια και πάνω τους έγραψε με σπρέι «THIS IS DEATH STREET», επειδή έτσι αποφάσισε! Δεν είναι να χάνεις τον προσανατολισμό σου. Μελετάς προσεκτικά τον χάρτη από πριν και οδηγείς μόνο σε καλοφωτισμένες λεωφόρους!
Η Wilshire Boulevard έχει να επιδείξει μοντέρνα κτήρια επιχειρήσεων και το Los Angeles County Museum of Art, ένα σύμπλεγμα πέντε ανεξάρτητων χώρων με έργα από όλον τον κόσμο και όλες τις εποχές. Οι τρέχουσες εκθέσεις παρουσιάζουν τον αρχιτέκτονα Frank Lloyd Wright (So long..., που τραγουδούσαν οι Simon & Garfunkel) με αναφορά στην αγάπη του προς τη γιαπωνέζικη τέχνη, και του μόδιστρου Adrian που έντυσε τις μεγάλες σταρ των ένδοξων ημερών του Χόλιγουντ.
Δίπλα εντυπωσιάζουν τα La Brea Pits, λιμνούλες από πίσσα που περιέχουν απολιθώματα προϊστορικών ζώων. Η τυχαία αυτή ανακάλυψη στο κέντρο μιας μεγαλούπολης γίνεται σημαντική πηγή έρευνας με συμπεράσματα που ανατρέπουν κατά εκατομμύρια χρόνια πολλά δεδομένα. Σύμφωνα με την ερμηνεία της δημιουργίας τους, που παρουσιάζεται σ’ ένα δεκαπεντάλεπτο φιλμ στο μουσείο George C. Page, η σεισμογενής περιοχή προκάλεσε αναταραχές στα γήινα στρώματα, με αποτέλεσμα το πετρέλαιο να μετατραπεί σε πίσσα – παγίδα για τα ζώα...
Το Rodeo Drive είναι το μικρό αλλά πασίγνωστο δρομάκι με τα πανάκριβα designer καταστήματα.
Κατά τ’ άλλα ο Calvin Klein προκαλεί με τις αφίσες των καινούργιων διαφημίσεών του. Τα ανήλικα μοντέλα του με τις υποτιθέμενες σεξουαλικές πόζες σοκάρουν τον μέσο Αμερικανό. Το ίδιο και το φιλί στο στόμα που ανταλλάσσουν ο Flea και ο David Navarro των Red Hot Chili Peppers στο εξώφυλλο του Rolling Stone.
Πέρσι τέτοια εποχή ξεκινούσε η δίκη του O.J. Simpson. Φέτος τελειώνει. Αθώος ο κατηγορούμενος!
Με μια νυχτερινή πτήση θα επιστρέψω στην Ευρώπη. Στο Βερολίνο παραμένουν όλα όπως ακριβώς τα άφησα. Ίσως ο καιρός να είναι λίγο πιο ζεστός!

1995/2005

Tuesday, December 20, 2005

Η.Π.Α. – Νότιες Πολιτείες

(Florida - Georgia - Tennessee - Mississippi - Louisiana - Alabama)

Αναζητώντας τις πηγές της σύγχρονης μουσικής

Όταν πριν από δυο χρόνια έγραφα τις εντυπώσεις από το ταξίδι μου στην Ανατολική Ακτή των Η.Π.Α, δεν φανταζόμουν ότι θα μου ξαναπαρουσιαζόταν τόσο σύντομα η ευκαιρία να συνεχίσω τις αναζητήσεις μου σ’ ένα άλλο τμήμα τους.
Κι ενώ την προηγούμενη φορά η περιπλάνησή μου ήταν χωρίς συγκεκριμένο στόχο, αλλά με όλες μου τις αισθήσεις σε εγρήγορση για να δω, να μυρίσω, να ακούσω, να γευτώ και ν’ αγγίξω οτιδήποτε καινούργιο, τούτη η περιήγηση είχε πρόγραμμα. Ήξερα εκ των προτέρων ότι θα προσγειωνόμουν στη Φλόριντα - όπου θα νοίκιαζα ένα αυτοκίνητο που θα επέστρεφα ύστερα από τέσσερις βδομάδες στο αεροδρόμιο της Tampa -, ότι ήθελα να δω τις Νότιες Πολιτείες και, μεταξύ ιστορίας και αξιοθέατων, τις πηγές της σύγχρονης μουσικής: Τζώρτζια, Τεννεσσή, Μισισιπή, Λουϊζιάνα, Αλαμπάμα και πάλι Φλόριντα.
Περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία με συνοδεύουν πιστά. Στο τεύχος αυτού του μήνα, το περιοδικό Hemispheres των United Airlines έχει ένα αφιέρωμα στη Σίφνο, ενώ στη σημερινή Frankfurter Allgemeine εξυμνούνται οι χάρες της Κεφαλονιάς. Νόμισα πως τελευταία είχα αποβάλει την κακιά συνήθεια να ταξιδεύω άρρωστος, μα καθώς πλησίαζα στον Νέο Κόσμο εμφανίστηκε ο χειρότερος πονοκέφαλος που είχα ποτέ και με συνόδεψε στην ουρά του ελέγχου διαβατηρίων, όπου - αναπόφευκτα - μου έτυχε η πιο στρυφνή υπάλληλος από τις επτά που είχα να διαλέξω. Όταν βρήκα μια ασπιρίνη είχε περάσει σχεδόν μια ώρα και είχα εξαντληθεί εντελώς. Από εκεί και πέρα όμως όλα πήγαν κατ’ ευχήν.
Από την Tampa - όπου, σύμφωνα με μια δήλωση του Mick Jagger, γράφτηκε το Satisfaction - κατευθύνομαι βορειοανατολικά, προς το Orlando, μέσα σ’ ένα ολοκαίνουργιο, μπλε Chrysler Neon. Η αρχιτεκτονική των ξενοδοχείων ορίζει τα σύνορα ανάμεσα στο post modern και το kitsch ως ιδιαίτερα εύβατα. Βρίσκομαι στον Κόσμο του Disney κι όλα μοιάζουν να ξέφυγαν από παραμύθι της Χαλιμάς.
Ολόκληρη η Β. Αμερική φημίζεται για τα εθνικά πάρκα της και η Φλόριντα δεν υστερεί. Απέραντες εκτάσεις πράσινου - η διάσχισή τους διαρκεί ώρες καμιά φορά - που προσφέρουν τακτικά ιδιαίτερα περιποιημένες περιοχές για ξεκούραση από την οδήγηση. Ύστερα από τα εγκλήματα των τελευταίων χρόνων, οι χώροι αυτοί φυλάγονται ολόκληρο το εικοσιτετράωρο.
Μετά τη γνωστή από τις αυτοκινητοδρομίες Daytona Beach, συνεχίζω βόρεια - στα παράλια του Ατλαντικού - προς το St. Augustine, την αρχαιότερη πόλη των ΗΠΑ που αναφέρεται σε ντοκουμέντα από το 1565. Εκεί διατηρείται ακόμη το πρώτο σχολείο της χώρας, μια ξύλινη αίθουσα του 18ου αιώνα. Στον ίδιο - κεντρικό - πεζόδρομο St. George, πέφτει στην αντίληψή μου η λειψανοθήκη του Αγ. Φωτίου, οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Οι τοιχογραφίες, με τα ολοζώντανα χρώματα, του ναού που άνοιξε τις πύλες του στις 27 Φεβρουαρίου 1987, είναι έργο του Γεώργιου και του Ιωάννη Φιλιππάκη. Η πρώτη ελληνική αποικία στον Νέο Κόσμο ιδρύθηκε εδώ το 1768! Στον ρυθμού βασιλικής καθεδρικό ναό της πόλης, τα ενοριακά αρχεία χρονολογούνται από το 1594 και θεωρούνται τα πιο παλιά έγγραφα της χώρας. Το 1888 ο Henry Flagler, ένας μεγιστάνας των σιδηροδρόμων, θέλησε να μετατρέψει την ήσυχη κωμόπολη σε αμερικανική Ριβιέρα. Γι’ αυτόν τον λόγο έκτισε δύο ξενοδοχεία που ο Louis Comfort Tiffany αυτοπροσώπως διακόσμησε με πυργίσκους και αψίδες. Το ένα από αυτά λειτουργεί σήμερα ως μουσείο, το άλλο στεγάζει το κολέγιο. Σε ολόκληρη την περιοχή κυριαρχεί το φάντασμα του Juan Ponce de Leόn που αναζήτησε την Πηγή της Νεότητας. Σουβενίρ με το ομοίωμά της πουλιούνται παντού. Η ιεραποστολή του Nombre de Dios, μ’ έναν πελώριο σταυρό από ανοξείδωτο ατσάλι, μνημονεύει τον τόπο όπου τελέστηκε η πρώτη χριστιανική λειτουργία. Δόγματα και αιρέσεις βρίσκονται στο στοιχείο τους στον αμερικάνικο Νότο.
Στα δέντρα ζει το Ισπανικό Βρύο (Spanish Moss), ένα παράσιτο που κρέμεται από τα κλαδιά τους σαν μουσκλωτή βλέννα, ώσπου να τα «πνίξει», να τα ξεράνει. Βράδυ στο Scarlett O’Hara’s, ένα μπαρ – εστιατόριο με κρύες μπύρες, νάτσο τσιπς - τα μεξικάνικα πατατάκια φτιαγμένα από καλαμπόκι - και ζωντανή μουσική. Θα το ξαναπώ: αν όλοι αυτοί οι ερασιτέχνες ή ημι-επαγγελματίες Αμερικανοί μουσικοί έρχονταν στην Ευρώπη, πολλοί συνάδελφοί τους με συμβόλαια εδώ θα έμεναν άνεργοι! Έξω πήρε να βρέχει καταρρακτωδώς.
Διασχίζω τα σύνορα της Τζώρτζια που με καλωσορίζει. Κυριακή απόγευμα στη Savannah κι εγώ ψάχνω να βρω ένα Blue Motel Room όπως η Joni Mitchell… Βελανιδιές, όμορφες επαύλεις από πριν τον εμφύλιο κι ένας παρακμιακά αργός ρυθμός. Από το 1733 μέχρι και σήμερα η Σαβάνα εξακολουθεί να είναι το σημαντικότερο λιμάνι ανάμεσα στη Βαλτιμόρη και τη Νέα Ορλεάνη. Από εδώ ξεκίνησε το πρώτο ατμόπλοιο που διέσχισε τον Ατλαντικό, το S.S. Savannah, το 1819. Στο μεταξύ το χαρτί αντικατέστησε το βαμβάκι που ήταν κυριότερο προϊόν της από το 1793, όταν ανακαλύφθηκε το εκκοκκιστήριο. Όπως και στο Τσάρλστον στη Νότια Καρολίνα, που βρίσκεται λίγο βορειότερά της και έδωσε το όνομά του στον τρελό χορό της δεκαετίας του ’20, έτσι κι εδώ αντιλήφθηκαν σχετικά νωρίς τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και αποφάσισαν να τη διατηρήσουν. Από το 1955 - όταν ανακοινώθηκε η κατεδάφιση της έξοχης μα σχεδόν ερειπωμένης γεωργιανής έπαυλης του Isaiah Davenport και επτά μαινόμενες γυναίκες κάνοντας έρανο κατόρθωσαν να συλλέξουν τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά και τη συντήρησή της - μέχρι σήμερα που η συστηματοποιημένη αναπαλαίωση έχει σώσει πάνω από χίλια οικοδομήματα, η πανέμορφη αυτή πόλη έζησε και ζει ανακατατάξεις. Το 1977, η αναδόμηση της περιοχής του λιμανιού μετέτρεψε τις παλιές αποθήκες σε κομψά καταστήματα και εστιατόρια, όπως το υπέροχο Shrimp Factory, μ’ έναν κατάλογο που καταγράφει και περιγράφει είκοσι τέσσερα είδη ψαριών - χώρια τα υπόλοιπα θαλασσινά! Ο παραποτάμιος δρόμος είναι χαμηλά, στρωμένος με στρογγυλές κοτρόνες και, ακριβώς από πάνω του, σαν σιδερένια αερογέφυρα στο επίπεδο της πόλης, βρίσκεται το Factors Walk. Ο Εγγλέζος στρατηγός Ogelthorpe που ήταν ο επικεφαλής των πρώτων αποίκων, σχεδίασε τους δρόμους και προπάντων τις πλατείες της πρώτης πρωτεύουσας - μέχρι και το 1782 - της Τζώρτζια. Στα τέσσερα περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα του ιστορικού τμήματός της υπάρχουν πάνω από δεκαπέντε πλατείες! Τα περισσότερα κτήρια είναι σχεδιασμένα από τον William Jay, όπως το σπίτι της Juliette Gordon Low, ιδρύτριας της γυναικείας οργάνωσης προσκοπισμού (12.3.1912). Αναβίωση της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής ή κατ’ άλλους «στιλ εγγλέζικης αντιβασιλείας» με δωρικές κολόνες και ζωφόρους με ανάγλυφα στο σπίτι του Owen-Thomas, αλλά και γοτθικός ρυθμός στον καθεδρικό του Ιωάννη του Βαπτιστή, την παλαιότερη ρωμαιοκαθολική εκκλησία ολόκληρης της πολιτείας (1700) με αυστριακά βιτρό και ιταλικά μάρμαρα. Το σπίτι όπου μεγάλωσε η cult συγγραφέας (Mary) Flannery O’Connor, στην οδό E. Charlton 207, λειτουργεί πιο πολύ ως αίθουσα σεμιναρίων για συγγραφείς παρά ως μουσείο.
Ακριβώς απέναντι, το παλιό αρχοντικό Hamilton-Turner αποτελεί καινούργιο πόλο έλξης. Αναφέρεται στο βιβλίο Midnight In The Garden Of Good And Evil του John Berendt που κυκλοφόρησε πρόσφατα και προκάλεσε έντονες συζητήσεις ανάμεσα στους κατοίκους της πόλης που αναγνώρισαν τα λογοτεχνικά πορτρέτα μερικών συμπολιτών τους στις σελίδες του. Οι Αμερικανοί, μοναδικοί στο να εκμεταλλεύονται τις προσοδοφόρες ευκαιρίες, διοργανώνουν στους χώρους του παιχνίδια μυστηρίου της μορφής «βρείτε τον δολοφόνο».
Παγωμένο τσάι στον πεζόδρομο της πρώην αγοράς. Δυστυχώς κι εδώ νεκρώθηκε το εμπορικό κέντρο και το city market μετατράπηκε σε ψυχαγωγικό κέντρο. Δυο κιθαρίστες – τραγουδιστές στήνουν τους ενισχυτές και τα μικρόφωνά τους και διαλέγουν από το ρεπερτόριο των James Taylor, Neil Young, Cat Stevens, America, ερμηνεύοντας τις γνωστές συνθέσεις με εξαίσια αρμονία. Στο υπόγειο Crossroads παίζουν μπλουζ και ο πορτιέρης επιμένει να του αποδείξω πως είμαι αρκετά μεγάλος για να πιω αλκοόλ! «One More Sunday In Savannah» θυμάμαι να τραγουδάει η Nina Simone. Σ’ ένα τμήμα του μουσείου της πόλης τιμάται ένας από τους διασημότερους συνθέτες / στιχουργούς / τραγουδιστές του 20ου αιώνα, ο Johnny Mercer που γεννήθηκε εδώ.
Στο shopping mall, ένα βιβλιοπωλείο ξεπουλά. Το ακριβότερο βιβλίο κοστίζει τρία δολάρια και με κάθε αγορά παίρνεις ένα άλλο δωρεάν. Φεύγω με τρεις σακούλες για 15 δολάρια!
Μισή ώρα περίπου απέχει το νησί Tybee - ινδιάνικη λέξη για το αλάτι - και η διαδρομή αξίζει μόνο για τις αμμώδεις παραλίες του.
Η Τζώρτζια περηφανεύεται πως έχει τους καλύτερους αυτοκινητόδρομους της χώρας και μπορώ να πω με βεβαιότητα, σε σύγκριση με τις 17 πολιτείες που έχω διασχίσει, ότι έχει δίκιο. Ιδιαίτερα ευχάριστη είναι η διαδρομή μέχρι την πρωτεύουσά της, την Ατλάντα. Η Σκάρλετ Ο’Χάρα και ο Ρετ Μπάτλερ δεν ζούνε πλέον στην ιδιαίτερη πατρίδα της Margaret Mitchell του «Όσα Παίρνει Ο Άνεμος». Στις ατραξιόν ανήκουν η Κόκα Κόλα και το CNN, μα πάνω από όλα κυριαρχεί η πυρετώδης προετοιμασία για τους Ολυμπιακούς - κάποια αγωνίσματα θα διεξαχθούν και στη Σαβάνα - του 1996. Το σύστημα συγκοινωνίας (MARTA) είναι εξυπηρετικότατο. Βασίζεται στην αρχή των μεγαλουπόλεων του άμεσου μέλλοντος «drive & ride» (πήγαινε με το αυτοκίνητό σου ως ένα σημείο και ύστερα πάρε το τρένο). Λόγω της μεγάλης έκτασης, η χρήση του Ι.Χ. από το σπίτι σου μέχρι κάποιο σταθμό του μετρό είναι αναπόφευκτη. Εκεί όμως το αφήνεις στο αχανές πάρκινγκ και παίρνεις το ταχύτατο τρένο, με κλιματισμό στην προκειμένη περίπτωση, που σε φέρνει στο κέντρο της πόλης. Ένα σύμπλεγμα εμπορικών καταστημάτων και εστιατορίων βρίσκεται στο υπόγειο τμήμα του downtown. Στην ουσία το «underground», όπως αποκαλείται, βρίσκεται στο κανονικό επίπεδο της πόλης, που μετατράπηκε σε υπόγειο όταν από πάνω του χτίστηκαν αυτοκινητόδρομοι.
Στο μουσείο της Κόκα Κόλα προσφέρονται γεύσεις απ’ όλο τον κόσμο - προσαρμοσμένες στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες του εκάστοτε αγοραστικού κοινού - και γίνεται μια αναδρομή στην ιστορία του διασημότερου και μυθικότερου αναψυκτικού της γης. Μερικά τετράγωνα δυτικά του στεγάζονται τα γραφεία του CNN.
Πάνω από 32 δρόμοι με το όνομα Peachtree (Ροδακινιά, το δέντρο – σύμβολο της Τζώρτζια μαζί με τα φιστίκια pecan, με τα οποία φτιάχνουν υπέροχα γλυκά) δυσκολεύουν τον προσανατολισμό. Το γεγονός ότι η Ατλάντα μεγαλώνει κάθετα (υπερμοντέρνοι ουρανοξύστες φτιάχνουν ένα γοητευτικότατο skyline), οριζόντια (με πολλές «νεκρές» εκτάσεις ανάμεσα σε πολυσύχναστες περιοχές) και υπόγεια (εκτός του underground υπάρχει και το peachtree - νάτο πάλι τ’ όνομα - center, σχεδιασμένο κι αυτό όπως και πολλά άλλα κτήρια από τον ντόπιο αρχιτέκτονα John Portman), σε φέρνει αντιμέτωπο μ’ ένα ολοζώντανο, πολύχρωμο παζλ που θέλεις οπωσδήποτε να συμπληρώσεις. Ζωολογικός κήπος, θέατρα, φεστιβάλ, συναυλίες, σπορ, μουσεία… Καθημερινά υπάρχει κάποια εκδήλωση που προκαλεί το ενδιαφέρον και συγκεντρώνει πολλούς επισκέπτες. Το να βρεις δωμάτιο σε κάποιο ξενοδοχείο χωρίς να έχεις κάνει κράτηση προηγουμένως θεωρείται απίθανο και κάτι μου λέει πως πρέπει να αναγερθούν πάμπολλα για τις ανάγκες της Ολυμπιάδας. Oh Atlanta! τραγουδούσαν οι Little Feat - πού τους θυμήθηκα; - και το ρεφρέν δεν εννοεί να ξεκολλήσει απ’ τον νου μου.
Από την εποχή των Β-52’s, και αργότερα των R.E.M., ήθελα να επισκεφθώ την Αθήνα της Τζώρτζια και να δω με τα μάτια μου την πόλη με το σημαντικό όνομα που έγινε ξακουστή για τη μουσική της. Όπως σε όλες τις πόλεις που πρωτο-αντικρίζω, έτσι κι εδώ, το καλύτερο σημείο για να αρχίσω την περιήγησή μου είναι το Κέντρο Επισκεπτών (Visitors Center). Συνήθως οι πληροφορίες που παίρνει κανείς σ’ αυτά τα γραφεία είναι πολύ περισσότερες από όσες θα ήθελε, αλλά μπορούν να αποδειχτούν και διαμάντια. Ανάμεσα στους παραπονιάρικους στεναγμούς της γηραιάς κυρίας υπεύθυνου - «αχ, όλοι έρχονται για τους R.E.M.», μαθαίνω από τη νεότερη υπάλληλο ότι τα μέλη του γκρουπ εξακολουθούν να μένουν στο ιστορικό τμήμα της πόλης «αλλά δεν επιτρέπεται να δώσουμε τις διευθύνσεις τους», που το επαναλαμβάνει σαν να θέλει να επιμείνω να μου τις πει. Με κατατοπίζει για το πώς μπορώ να βρω το εστιατόριο Automatic For The People του Weaver D. (Dexter), ο οποίος μπορεί να έφτασε στο MTV αλλά εξακολουθεί να μαγειρεύει τα φαγητά του νότου (soul food) στην κουζίνα του, μπροστά στους πελάτες. Δωρεάν έντυπο υλικό όπως η εφημερίδα Athens Observer – Just The Facts (με πολλά στατιστικά στοιχεία) ή το περιοδικό Flagpole είναι άκρως κατατοπιστικό για το τι συμβαίνει στην πόλη. Μαθαίνω ότι στο δεύτερο έγραφε δισκοκριτικές ο Dave Barbe πριν γίνει μπασίστας των Sugar, ενώ στο τρέχον τεύχος υπάρχει ένα κουπόνι – πρόσκληση για την πρώτη ακρόαση του Monster του… τοπικού συγκροτήματος που είναι να κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες. Προς το παρόν Troggs και Athens And Over (ή καλύτερα Andover). Είμαι σίγουρος πως ελάχιστοι γνωρίζουν δυο άλλα, εξαιρετικά ταλαντούχα τέκνα της πόλης, τον Leo Kottke και τον Vic Chesnutt.
Η Αθήνα είναι το λίκνο της μόρφωσης και στις Η.Π.Α., καθώς εκεί ιδρύθηκε το πρώτο δημόσιο πανεπιστήμιο και εξακολουθεί να είναι γεμάτη φοιτητές. Μόλις άρχισε το χειμερινό εξάμηνο.
Σ’ ολόκληρη την πολιτεία της Τζώρτζια απαγορεύεται η πώληση αλκοόλ σε άτομα κάτω των 21. Ο έλεγχος γίνεται στην είσοδο των κλαμπ και υπάρχουν δύο ειδών σφραγίδες για το χέρι - η μία για των άνω των 21 και η άλλη για τους ανήλικους - που τις δείχνεις στον μπάρμαν όταν παραγγέλνεις. Απαγορεύεται επίσης να πίνεις στον δρόμο. Πρόσφατη εξαίρεση τα καφέ και τα εστιατόρια με τα τραπεζάκια έξω! Το πρόβλημα των καπνιστών γίνεται όλο και εντονότερο. Στο Bluebird Café που αποτελεί παράδεισο για τους χορτοφάγους, δεν υπάρχει καν η επιγραφή «απαγορεύεται το κάπνισμα». Εξυπακούεται!
Το πόσες Athens υπάρχουν στις Η.Π.Α. είναι άγνωστο. Οι κυριότερες βρίσκονται στην Αλαμπάμα, το Οχάιο, το Τεννεσσή, τη Δ. Βιρτζίνια, το Κεντάκι. Όλες τους με πανεπιστήμιο. Αυτές που δεν έχουν βρίσκονται στο Ιλιννόι, τη Λουϊζιάνα, την Πεννσυλβανία, τη Νέα Υόρκη, το Τέξας, το Ουισκόνσιν…
Η ταινία με τις μεγαλύτερες εισπράξεις αυτή την εποχή είναι το Forrest Gump, που πραγματεύεται την ιστορία της Αμερικής του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, μέσα από τα μάτια ενός αφελούς τύπου, που υποδύεται εξαιρετικά ο Tom Hanks. Το ενδιαφέρον για μένα είναι οι σκηνές στη Σαβάνα που μόλις άφησα πίσω μου και στην Αλαμπάμα που σκοπεύω να πάω. Κατά τ’ άλλα μού φάνηκε σαν «Κλασικά Εικονογραφημένα». Ένα άλλο φιλμ που βλέπω κάποιο βράδυ σ’ έναν κινηματογράφο με είσοδο ένα δολάριο είναι «Ο Πελάτης» που διαδραματίζεται στη Μέμφιδα και τη Νέα Ορλεάνη. Η αγωνία μου να δω αυτές τις δυο πόλεις κορυφώνεται περισσότερο από αυτή που υποτίθεται ότι έπρεπε να μου προκαλέσει το μέτριο θρίλερ. Οι Ευρωπαίοι φίλοι μου που έχουν συνδυάσει τις Η.Π.Α. με την εμπορευματοποίηση των πάντων, εντυπωσιάζονται όταν τους λέω πως στα σινεμά δεν υπάρχουν διαφημίσεις.
Η πρώτη πόλη του Τεννεσσή που αντικρίζεις διασχίζοντας τα σύνορα της Τζώρτζια είναι η περιβόητη για το τρένο της - Choo Choo - Chattanooga, που πρωτοερμήνευσε η ορχήστρα του Glenn Miller στην ταινία Sun Valley Serenade. Στον διατηρητέο σταθμό του βρίσκεται τώρα ένα Holiday Inn. Σε λίγα μίλια γυρίζω το ρολόι μου μια ώρα πίσω καθώς περνάω τη νοητή λωρίδα από την Eastern Time Zone στη Central Time Zone. Τα πρώτα ίχνη του φθινοπώρου διακρίνονται στα φύλλα των δέντρων.
Στο Τεννεσσή χτυπά η καρδιά της κάντρυ και ένα από τα παλιά τραγούδια του είδους που γνώρισε επιτυχία με τον Red Foley αναφέρεται επίσης στην Chattanooga και το Shoeshine Boy της. Στον δρόμο για την πρωτεύουσα της μουσικής αυτής, το Nashville, μερικά χιλιόμετρα προς τον Νότο, βρίσκεται το χωριουδάκι Lynchburg, διεθνώς γνωστό για το ποτοποιείο που αποστάζει το Jack Daniels από το 1866. Κάθε φορά που έβλεπα τη διαφήμισή του, τη θεωρούσα ρομαντική, εξιδανικευμένα βουκολική για μια βιομηχανία. Το πολύ πράσινο, ο ήσυχος δρόμος, τα ξύλινα βαρέλια που κυλούσαν ράθυμα, φάνταζαν απίστευτα στα μάτια μου και την ευρωπαϊκή λογική μου. Μα το εργοστάσιο παραγωγής του πασίγνωστου ουίσκι ΕΙΝΑΙ έτσι ακριβώς! Και ακόμη πιο φωτογενές είναι το ίδιο το χωριό, με μια γραφική πλατεία στο κέντρο της οποίας δεσπόζει το δικαστήριο, χτισμένο το 1885 με κόκκινα τούβλα. Θεσμό αποτελεί το Miss Bobo’s Boarding House, ένα εστιατόριο φημισμένο για τα γεύματά του που αποτελούνται από πέντε πιάτα!
Κάποτε ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθούν δίσκοι κάντρυ στην Ευρώπη μια και το κοινό της δυσκολευόταν να ταυτιστεί με τους ύμνους της αμερικανικής υπαίθρου. Στο άκουσμα του όρου έρχονταν στο νου τα μαύρα ρούχα του Johnny Cash, το γκρίζο μούσι του Kenny Rodgers, το στήθος της Dolly Parton και το ναΐβ Rose Garden της Lynn Anderson, γενικά κάτι το οπισθοδρομικό, το συντηρητικό, το αιώνια χθεσινό. Ασφαλώς, ήταν η εποχή πριν γίνει το μεγάλο μπαμ με ονόματα όπως ο Garth Brooks, η Reba McEntire, o Dwight Yoakam, η Wynonna Judd, o Lyle Lovett, η Nanci Griffith, η Mary Chapin Carpenter… Στο μεταξύ, το είδος έχει αφήσει πίσω του το rap και το heavy metal και ο Garth Brooks ξεπερνά σε πωλήσεις τους Guns ’n Roses. Σήμερα πρέπει να θεωρούνται αντιδραστικοί όλοι αυτοί που φορούν ακόμη ωτασπίδες στον ήχο του Nashville.
To Ryman Auditorium που φιλοξενούσε το Grand Ole Opry από το 1943 μέχρι το 1973 είναι τώρα μουσείο, η νέα όμως αίθουσα - 4.424 θέσεων - στο αχανές πάρκο Opryland USA είναι ένας ολοζώντανος ναός που μέσα του τελούνται άμεσες λειτουργίες από τους ιερείς – μουσικούς για τους πολυπληθείς πιστούς – θαυμαστές. Αξίζει να αναφερθεί ότι δεν σερβίρεται ούτε σταγόνα οινοπνεύματος! Αν και η διευκρίνιση δεν είναι απαραίτητη κατά τη γνώμη μου, τονίζω πως η όλη διοργάνωση είναι εμπορική, το κάθε ημίωρο του τρίωρου σώου χρηματοδοτείται από διάφορα προϊόντα και αναμεταδίδεται πάντα από τον σταθμό WSM Radio 650. Πρέπει πάντως να παραμένει είδος για λευκούς αφού στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα δεν διέκρινα ούτε έναν μαύρο. Τη βραδιά που ήμουν εκεί είχα την τύχη να δω και ν’ ακούσω ονόματα – θρύλους όπως ο Hank Snow και ο συγκλονιστικός πατέρας του bluegrass - 83 χρονών! - Bill Monroe. Το πρόγραμμα της 16ης Σεπτεμβρίου περιλάμβανε ακόμη εμφανίσεις πασίγνωστων σταρ της κάντρυ: Port Wagoner, Jean Shepard, Joe Diffie, Jimmy C. Newman (C. = Cajun, μια υπόμνηση για τη Νέα Ορλεάνη). Ο μοναδικός George Jones υποβλήθηκε αναπάντεχα σε εγχείρηση καρδιάς και φυσικά ακύρωσε όλες τις προγραμματισμένες εμφανίσεις του.
Παντού μοστράρει το CD «Red Hot + Country» από τη γνωστή σειρά που διαθέτει τα έσοδά της στον αγώνα κατά του AIDS. Μια άλλη, λίγο παλαιότερη συλλογή με τίτλο Rhythm, Country & Blues, καταλύει τα όρια ανάμεσα στη soul και την country με ντουέτα «ανομοιογενών» τραγουδιστών. Το τραγούδι που με συνοδεύει σ’ όλο το ταξίδι είναι το ανεπανάληπτο Chain Of Fools στην εκτέλεση του Clint Black με τις Pointer Sisters.
Στη νότια όχθη του ποταμού Κάμπερλαντ που χωρίζει την πόλη στα δύο, στο παλιό λιμάνι, οι αποθήκες έχουν γίνει κι εδώ εστιατόρια και κλαμπ. Διαλέγω το Old Spaghetti Factory, διακοσμημένο με έπιπλα του προηγούμενου αιώνα.
Το Music Row είναι ο τομέας που σφύζει από κάντρυ μνήμες και αξεσουάρ: μουσείο κέρινων ομοιωμάτων, δισκάδικα των Conway Twitty και Ernest Tubb, αυτοκίνητα διάσημων σταρ - ανάμεσά τους και το Tucker -, το Hank Williams Jr. Museum (στην πραγματικότητα όλα τα «μουσεία» εδώ είναι καταστήματα με σουβενίρ), με την Κάντιλακ του ’52 που ανήκε στον θρυλικό πατέρα του να ξεχωρίζει ανάμεσα στα προσωπικά αντικείμενα, και βέβαια δισκογραφικές εταιρείες και στούντιο ηχογραφήσεων. Οι δρόμοι έχουν τα ονόματα του Roy Acuff, του Chet Atkins και άλλων γιγάντων της μουσικής. Το αστείο είναι πως στο εστιατόριο Sunny B’s παίζουν Sade! Στο οικοδομικό συγκρότημα της Barbara Mandrell εκτίθεται η προσωπική και επαγγελματική ζωή της καλλιτέχνιδας που ήταν κάντρυ «όταν η κάντρυ δεν ήταν κουλ». Στην αντίπερα όχθη υπάρχει το μουσείο του «Gentleman» Jim Reeves. Ο χαρακτηρισμός «Music City U.S.A.» δεν είναι καθόλου υπερβολικός για το Nashville.
Στα προάστιά του, ένα ακριβές αντίγραφο του Παρθενώνα που περιλαμβάνει το ύψους 13 μέτρων άγαλμα της Αθηνάς και τα γνωστά ως «ελγίνεια» μάρμαρα, δικαιώνει την προσωνυμία «Αθήνα του Νότου». Η ιστορία της ρεπλίκας αυτής ξεκινάει το 1897, όταν κατασκευάστηκε για να στεγάσει την έκθεση τα εκατοστά γενέθλια της πόλης. Οι κάτοικοι απαίτησαν να μείνει στη θέση της και μετά το τέλος της έκθεσης. Ακολούθησαν ανακατασκευές με τελευταία αυτή του 1987, στα εγκαίνια της οποίας παρευρέθηκε και - αναφέρει ο πίνακας του ιστορικού - «ο βασιλιάς της Ελλάδας, Κωνσταντίνος». Και αναρωτιέμαι εύλογα: δεν βρέθηκε κανείς να εκπροσωπήσει τη χώρα ή μήπως οι αρμόδιοι φοβήθηκαν ότι θα χάσουν τουρισμό από τον «ανταγωνισμό» των Παρθενώνων και δεν θέλησαν να δώσουν δημοσιότητα στο θέμα; Φοβάμαι πως δεν υπάρχει κάποιος που να θεωρεί τον εαυτό του αρκετά υπεύθυνο για να απαντήσει, για να μην πω ότι το γεγονός ενδέχεται να αγνοείται παντελώς.
Η Μέμφις είναι η άλλη πόλη της μουσικής στην πολιτεία του Τεννεσσή, στις όχθες ενός άλλου ποταμού: του Μισισιπή. «Το σπίτι του Έλβις και των Αρχαίων Ελλήνων» σύμφωνα με το λογοπαίγνιο του David Byrne στο Cities, μου έδωσε την εντύπωση ότι βρίσκεται σε παρακμή, σε αντίθεση με το ολοζώντανο Νάσβιλ. «Σε μια γκρίζα παρακμή όπου τα ενεχυροδανειστήρια γυαλίζουν σαν χρυσά σφραγίσματα δοντιών», όπως πολύ εύστοχα περιγράφει η Joni Mitchell στο Furry Sings The Blues. Ναι, η Μέμφις μ’ απογοήτευσε παρόλο που είδα το περίφημο στούντιο της Sun του Sam Phillips, την Beale Street με το άγαλμα του W.C. Handy και το κλαμπ του B.B. King, μια πυραμίδα – αρένα για ποικίλες εκδηλώσεις με το άγαλμα του Ραμσή (!) μπροστά στην είσοδο, το ένδοξο αεροπλάνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Memphis Belle, ένα από τα πρώτα Β-17 που εκτέλεσε 25 βομβαρδισμούς σε ναζιστικούς στόχους χωρίς να υποστεί απώλειες. Ίσως η προσμονή μου να ήταν δυσανάλογα μεγάλη… Αλλά πώς να μην είναι στην πόλη του rock ’n’ roll της Sun, της soul της Stax και των μπλουζ; Λίγες μέρες αφότου φύγω, στις 28 Σεπτεμβρίου, θα τιμηθεί ο «γεροντότερος τινέιτζερ του κόσμου», Rufus Thomas, με παρελάσεις στην Beale Street και αποκαλυπτήρια μιας πλακέτας στη γωνία που σχηματίζει η οδός αυτή με τη Hernando. Η εκδήλωση θα τελειώσει με τη διοργάνωση της «Νύχτας Ερασιτεχνών» όπως την παρουσίαζε ο Rufus για πάνω από έντεκα χρόνια ανακαλύπτοντας τα ταλέντα των B.B. King, Bobby Bland, Johnny Ace… Σήμερα, το τοπικό γκρουπ Funkahawlikz προσφέρει μια μελωδική και funk άποψη του rap.
Νότια της Μέμφιδας, ήδη στην πολιτεία Μισισιπή, ξεκινά το Natchez Trace Parkway - ένας αυτοκινητόδρομος μήκους 700 περίπου χιλιομέτρων, όπως θα τον ήθελαν οι άγγελοι - που τη διασχίζει από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά. Ανώτατο όριο ταχύτητας τα 75 χιλιόμετρα, καμιά διαφήμιση, κανένα φανάρι. Μόνο βλάστηση και άσφαλτος. Σε λιγότερο από μιάμιση ώρα εμφανίζονται τα προάστια του Tupelo και οι πρώτες πινακίδες που οδηγούν στο σπίτι που γεννήθηκε ο Elvis Presley. Απέναντι από το αναπαλαιωμένο ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο των δύο δωματίων, βρίσκεται μια εκκλησία - σαν αυτές όπου άκουγε τα γκόσπελ που ενσωμάτωσε αργότερα στην ερμηνεία των τραγουδιών του - που χτίστηκε κατά παραγγελία του βασιλιά του ροκ εντ ρολλ. Ο Elvis - για όσους δεν το ξέρουν - πίστευε στον θεό και ήταν ένας ευγενικός άνθρωπος που αγαπούσε και σεβόταν τους γονείς του. Κι όμως, οι πολέμιοί του στο ξεκίνημα της καριέρας του, αποσιώπησαν αυτές τις αρετές – ιδανικά που αναζητούσαν, ενώ τις απέδωσαν μεγαλοποιημένες σε ακίνδυνα άτομα όπως ο Pat Boone. Ο Elvis ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνος κατά την κρίση τους, αφού λίκνιζε προκλητικά τους γοφούς του… Χαίρε υποκρισία! Με τη Μέμφιδα πίσω μου και απώτερο προορισμό το Mobile, έτσι καθώς σουρουπώνει νιώθω τα Blues In The Night.
Στο Jackson, την πρωτεύουσα του Mississippi, ξεχωρίζει το Δημαρχείο και το Νέο Καπιτώλιο, σχεδιασμένο από τον Γερμανό αρχιτέκτονα Theodore C. Link και εμπνευσμένο από το Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον. Η πόλη υμνήθηκε στο ομώνυμο τραγούδι, ένας στίχος του οποίου βάπτισε από σπόντα τους Prefab Sprout. Σταματάω στο εστιατόριο Mayflower, ένα τέλειο δείγμα art deco, με ασπρόμαυρα πατώματα και φρεσκογυαλισμένη φορμάικα στον πάγκο του μπαρ. Μαθαίνω πως ανήκει στον Μιχάλη Κουντούρη από την Πάτμο, που ζει στην Αμερική πάνω από 60 χρόνια και με πληροφορεί ότι «έχει καμιά πενηνταριά ελληνικές οικογένειες εδώ...». Μου διηγείται περήφανα τις περιπέτειες της μετανάστευσής του και της εθελοντικής στράτευσής του στον πόλεμο κατά του Χίτλερ: «Πριν από 50 χρόνια πολεμούσα βόρεια της Λαμίας...»
Καθώς «κατηφορίζω» χάνονται τα ψηλά κυπαρίσσια και οι κρανιές, στο ραδιόφωνο ακούγεται το Callin’ Baton Rouge του Garth Brooks, αλλά εγώ προσπερνάω την πρωτεύουσα της Λουϊζιάνας, ανυπόμονος να φτάσω στη... μυθική New Orleans! Μπορεί ο dj να μην είναι ο Lester the Nightfly αλλά εγώ απολαμβάνω τη μουσική.
Η Νέα Ορλεάνη είναι το κόσμημα της Λουϊζιάνας, ιδιαίτερα το γαλλικό τετράγωνο (French Quarter ή Vieux Carré), που ιδρύθηκε το 1718. Βόρεια ορίζεται από το πάρκο Louis Armstrong και νότια από τον Μισισιπή. Ανατολικά, στη λεωφόρο Esplanade 400, εκτίθεται το «Τραμ ο Πόθος» (γιατί το «streetcar» έχει μεταφραστεί και καθιερωθεί ως «λεωφορείο»;). Η κεντρική πλατεία Τζάκσον (ο στρατηγός Andrew Jackson ήταν που υπέταξε τους Άγγλους στη μάχη της Νέας Ορλεάνης, πριν γίνει πρόεδρος των Η.Π.Α. και βέβαια έχει «βαπτίσει» πολλά τοπωνύμια, με αποκορύφωμα την πρωτεύουσα του Μισισιπή) με τον καθεδρικό ναό St. Louis, χτισμένο το 1749, συγκεντρώνει υπαίθριους καλλιτέχνες που ζωγραφίζουν ή παίζουν σαξόφωνο. Παραδίπλα, το σπίτι που έμενε ο William Faulkner όταν έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα A Soldier’s Pray είναι σήμερα βιβλιοπωλείο που ειδικεύεται σε σπάνιες και ενυπόγραφες εκδόσεις. Κολλημένο πάνω του, ένα μικρό ατελιέ όπου ο γεννημένος στη Νικαράγουα Σκοτσέζος Richard Hunter, ζωγραφίζει εξώφυλλα για δίσκους New Age.
Από κάθε πόρτα της Bourbon Street, κάτω από τα μπαλκόνια με το σφυρηλατημένο σίδερο, ξεπηδούν νότες. Στο Fritzel’s Dixieland παίζει ο Al Hirt, πιο πέρα, στην πάροδο St. Peters St. 726, στο περίφημο Preservation Hall, περιμένεις στην ουρά για να μπεις και ν’ ακούσεις παραδοσιακή τζαζ από την επταμελή μπάντα με τον 90χρονο τρομπετίστα Percy Humphrey. Μακριά από την παλιά πόλη βρίσκεται το κλαμπ Tipitina’s (501 Napoleon Ave.), που πήρε τ’ όνομά του από ένα τραγούδι του Professor Longhair. O Dr. John - που ακόμη τραγουδάει τις χάρες της οδού Basin - και ο Aaron Neville με τα αδέρφια του συνεχίζουν να ηχογραφούν και να κυκλοφορούν αριστουργήματα. Πανταχού παρούσα και η οικογένεια Marsalis. Χρειάζεται να ψάξει κανείς αρκετά, αλλά αξίζει τον κόπο καθώς η πόλη σφύζει από πάμπολλες μουσικές και κινηματογραφικές μνήμες. Από την εποχή του ροκ εντ ρολλ - διότι πιο πίσω τα πράγματα είναι ακατόρθωτα, καθώς η ιστορία της τζαζ είναι γραμμένη σε κάθε τετραγωνικό χιλιοστό της - με δημιουργούς όπως ο Dave Bartholomew, ο Fats Domino και o Allen Toussaint, η προσφορά της υπήρξε σημαντικότατη μέχρι τα χρόνια της βρετανικής εισβολής και της Motown. Στo σύγχρονo κλαμπ Chekpoint Charlie’s γυρίστηκαν μερικές σκηνές του Pelican Brief - το Tipitina’s χρησιμοποιήθηκε στο Big Easy.
H ιδιαίτερη πατρίδα του Truman Capote είναι το μόνο μέρος των Η.Π.Α. που σε ενθαρρύνει να πιεις. Ενώ στις υπόλοιπες πόλεις οι νόμοι είναι αυστηροί και επιβάλλουν τις γνωστές χαρτοσακούλες που κρύβουν τη θέα των ποτών που μεταφέρεις, εδώ υπάρχουν ειδικά «ποτάδικα» που πουλάνε μπίρες σε πλαστικά κύπελλα. Όλοι κυκλοφορούν μ’ ένα ποτό στο χέρι κατά μήκος της Bourbon Street, σε σημείο που πολλοί νομίζουν ότι πήρε το όνομά της από το ποτό και όχι από τους Γάλλους ευγενείς. To δημοφιλέστερο κοκτέιλ λέγεται «Hurricane».
Μια δίωρη κρουαζιέρα με το παραδοσιακό ποταμόπλοιο Natchez ξεναγεί στη γύρω περιοχή. Στη μέση του Μισισιπή βρίσκεται αγκυροβολημένο το ελληνικό πλοίο Τριάς.
Η Νέα Ορλεάνη - ή The Big Easy, όπως την αποκαλούν χαϊδευτικά - είναι το κέντρο των τελετών βουντού, ένα φαινόμενο της πόλης, κράμα αφρικανικών θρησκειών και καθολικισμού. Μάγισσες όπως η Marie Laveau (που απαθανατίστηκε στο τραγούδι The Witch Queen Of New Orleans) είναι θρύλοι και τα σπίτια – μουσεία διηγούνται την ιστορία τους. Τα νεκροταφεία είναι γνωστά και ως «Πόλεις των Νεκρών».
Σήμερα οι «μαγικές» λέξεις που αναφέρονται συνέχεια είναι Creole και Cajun. Πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, τουλάχιστον αρχικά. Μετά τη συμφωνία της Ουτρέχτης (1713) οι Γάλλοι παρέδωσαν στους Άγγλους την περιοχή που ονομάστηκε Nova Scotia από τους δεύτερους και μετανάστευσαν νότια, στη Νέα Ορλεάνη. Αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Cadien (από την ονομασία της χώρας τους Acadia), αργότερα Cajun και από παράδοση Creoles. Με την πάροδο του χρόνου οι αγγλόφωνοι κάτοικοι της περιοχής αναφέρονταν στους λευκούς γαλλόφωνους ως Cajun, ενώ στους μαύρους ως Creoles. Σήμερα όταν οι λέξεις αυτές αναφέρονται στην τοπική κουζίνα έχουν τη σημασία του καυτερού (η πρώτη), του σαλτσάτου (η δεύτερη). Στη μουσική, το Cajun είναι ένα - κυρίως χορευτικό - ιδίωμα που τραγουδιέται στην τοπική γαλλική διάλεκτο ή στα κρεολικά, με βασικά όργανα το ακορντεόν, το βιολί, την κιθάρα και τη φυσαρμόνικα. Οι μαύροι δημιούργησαν το zydeco, αντικαθιστώντας το βιολί με σαξόφωνο.
Έχοντας ολοκληρώσει τα 4/5 του ταξιδιού, διαπιστώνω ότι έχει μειωθεί η ανεργία που είχα συναντήσει πριν από δύο χρόνια. Σε κάθε πρατήριο βενζίνης, κατάστημα ρούχων ή εστιατόριο προσλαμβάνουν αμέσως!
Απομένουν λίγες μέρες ακόμη στον Κόλπο του Μεξικού, σ’ έναν αυτοκινητόδρομο με φώτα νέον, γεμάτο καζίνα που απλώνονται κατά μήκος του δημοφιλούς αυτού θέρετρου. Η άνθιση των καζίνων οφείλεται σ’ έναν σχετικά καινούργιο νόμο που βασίζεται στη λογική του «αν δεν μπορείς να πατάξεις την παρανομία, μπορείς να την εκμεταλλευτείς οικονομικά». Υπάρχουν βέβαια και οι πιο ήσυχοι δρόμοι, βουτηγμένοι στο πράσινο, ανάμεσα στα (αποξηραμένα) έλη, εστίες του κίτρινου πυρετού παλιότερα. Αν και το dixieland ξεκίνησε σαν υποκοριστικό της Νέας Ορλεάνης - από το δεκαδόλαρο που κυκλοφόρησε πριν το 1860 και ανέγραφε dix (= 10 στα γαλλικά) - ο όρος επεκτάθηκε σ’ όλες τις Νότιες Πολιτείες και τη μουσική τζαζ.
Το Biloxi είναι ινδιάνικη λέξη και στη γλώσσα της ομώνυμης φυλής σημαίνει «Πρώτοι Άνθρωποι». Αυτόματα το συνδέω με το Biloxi Blues του Neil Simon, και το τραγούδι του Jesse Winchester που γνωρίζω από τον Jimmy Buffett και που μου φαίνεται ότι εκφράζει πολύ πετυχημένα την ατμόσφαιρα. Τα πράγματα γίνονται αρκετά εθνικιστικά στην έπαυλη Beauvoir, όπου προβάλλεται μια ταινία μικρού μήκους, αναδρομή στην ιστορία του εμφύλιου με σαφή συμπάθεια προς τους Νότιους και την ιδέα της ανεξαρτησίας τους από τους Βόρειους.
Μπαίνοντας στην Αλαμπάμα, η πρώτη πόλη είναι το Mobile, εκεί που είχε «κολλήσει» ο Bob Dylan με τα blues της Μέμφιδας. Προσπερνώντας το δοξασμένο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αγκυροβολημένο USS Alabama, φτάνω στην ορθόδοξη εκκλησία του Ιάσονα Μαλμπή - ενός μοναχού, ιδρυτή της ελληνικής κοινότητας εκεί κοντά - που κτίστηκε το 1965, ξεπερνώντας σε κόστος το ένα εκατομμύριο δολάρια.
Η Pensacola βρίσκεται ήδη στη Φλόριντα - στην περιοχή που ονομάζεται Panhandle, επειδή το σχήμα της μοιάζει με χέρι τηγανιού - και έχει τον χαρακτηρισμό της πόλης με τις «Πέντε Σημαίες», αφού από την ίδρυσή της μέχρι τη σημερινή των Η.Π.Α., υψώθηκαν διαδοχικά η ισπανική, η αγγλική, η γαλλική και αυτή της Νότιας Συμπολιτείας.
Η σκέψη της διανυκτέρευσης στο Tallahassee, την πρωτεύουσα της Φλόριντα, αποδεικνύεται ουτοπική. Όλα τα δωμάτια είναι κατειλημμένα από τους γονείς που έχουν έρθει να επισκεφθούν τα κολεγιόπαιδά τους αυτό το Σαββατοκύριακο (Parents’ Weekend) και τους οπαδούς των ομάδων αμερικάνικου - ασφαλώς - ποδοσφαίρου, που δίνουν έναν πολύ σημαντικό αγώνα. Άλλες τρεις ώρες αναγκαστικής οδήγησης με φέρνουν κοντά στην Tampa που μαστίζεται από τροπική βροχή δυο μέρες συνέχεια. Παραλίγο να χάσω το αεροπλάνο γιατί δεν έχω ικανή ορατότητα για τις πινακίδες που οδηγούν στο αεροδρόμιο - το λειτουργικότερο, μαζί με το βερολινέζικο Tegel, που έχω χρησιμοποιήσει ποτέ.
Με τη βαλίτσα μου βαρύτερη κατά επτά κιλά πετάω για την Ουάσιγκτον και από εκεί πίσω στη γηραιά ήπειρο, με την επιθυμία να επιστρέψω για τις υπόλοιπες 33 πολιτείες.

1994/2005

Wednesday, December 14, 2005

H.Π.Α. – Ανατολική Ακτή

(Massachusetts - Connecticut – Rhode Island – New York – New Jersey - Pennsylvania – Maryland – Washington D.C. – Virginia – North Carolina – South Carolina)

Εντυπώσεις για όλες τις αισθήσεις

Το να ταξιδεύεις με 39 πυρετό και να περιμένεις πέντε ώρες στο υπερπλήρες Χήθροου την ανταπόκριση της πτήσης σου για τη Βοστόνη, δεν είναι ο καλύτερος οιωνός για τις διακοπές σου. Όταν όμως προσγειώνεσαι στο Logan κι αισθάνεσαι περδίκι, το δέχεσαι ευχαρίστως, λες «κάτι άλλαξε», κι είσαι έτοιμος για περιπέτειες στη χώρα που ανακάλυψε ο Κολόμβος.
Πεντακόσια χρόνια αργότερα εμφανίζονται και πάλι τα ιστιοφόρα (ρεπλίκες) στο λιμάνι της Βοστόνης. Λίγο πιο βόρεια, στο Salem (Σέιλεμ), θυμούνται πως πέρασαν τριακόσια χρόνια από τότε που έκαιγαν τις «μάγισσες». Η ιστορία ξεδιπλώνεται σιγά – σιγά ενώπιόν σου, οι επέτειοι την καθιστούν πιο προσιτή.
Η πρώτη εντύπωση από την αμερικανική ήπειρο είναι η μυρωδιά της: αμόλυβδη βενζίνη, πάμφθηνη (1,15 δολάρια το γαλόνι, 1 γαλόνι = 4 λίτρα), χλώριο και ντόνατς. Ταξιδεύω με μια Buick γκρενά, το air condition αναμμένο, τα παράθυρα κλειστά. Η εξάντληση από τον πυρετό και την πτήση δεν μ' αφήνει να πάω μακριά. Αναζητώ μια κρύα μπίρα και προς στιγμή νομίζω ότι τη βρίσκω εκεί που σταματώ για το βράδυ. Όμως η Root Beer δεν είναι παρά ένα γλυκό υποκατάστατο... Το δωμάτιο (στην Αμερική δίκλινο σημαίνει συνήθως δύο διπλά κρεβάτια) στο Clipper Ship Inn κοστίζει 60 δολάρια τη βραδιά. Eίναι ένα motel που θυμίζει το «Psycho». Ευτυχώς που ο ιδιοκτήτης του δεν λέγεται Bates! Γενικά, τα μοτέλ είναι μια θαυμάσια και πρακτικότατη εφεύρεση που καταργεί όλες τις πολυπλοκότητες των ξενοδοχείων και σου παρέχει τη δυνατότητα να παρκάρεις μπροστά στο δωμάτιό σου. Μερικά είναι διώροφα και τότε τα δωμάτια του επάνω πατώματος κοστίζουν φτηνότερα. Και πώς θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά; Οι Αμερικάνοι είναι το σύγχρονο είδος κενταύρων: μισοί άνθρωποι – μισοί αυτοκίνητα. Η ελάχιστη κίνηση, σε συνδυασμό με τη διατροφή τους, τους καθιστά τετράπαχους. Το ότι είναι «ναΐβ» αποτελεί ένα από τα κλισέ που δύσκολα θα αποφύγω. Όντως, όταν αναφέρω ότι ζω στο Βερολίνο, εξακολουθούν να ρωτάνε: «Στο Ανατολικό ή στο Δυτικό;», ενώ στη χειρότερη περίπτωση τρομοκρατούνται: «Εκεί που είναι οι κομμουνιστές;» Μα μήπως εμείς οι Ευρωπαίοι ξέρουμε πολλά για τη Βόρεια ή τη Νότια Ντακότα;
Αλλαγές: στα ρολόγια - πέντε ώρες πίσω από του Γκρήνουιτς. Όσοι χρησιμοποιούν ξυριστική μηχανή και/ή πιστολάκι πρέπει να έχουν προνοήσει να κουβαλάνε μαζί τους την ειδική υποδοχή για την πρίζα των 110 Βολτ. Ακόμη και οι διακόπτες διαφέρουν. Πόσο αστείες φαίνονται ορισμένες ευρωπαϊκές τηλεοπτικές σειρές που υποτίθεται ότι διαδραματίζονται στις Η.Π.Α. (ή το αντίστροφο), και προδίδονται από κάτι τέτοιες λεπτομέρειες!
Τα χαρτονομίσματα έχουν όλα το ίδιο χρώμα και μέγεθος. Το ένα δολάριο μοιάζει ισάξιο των εκατό από απόσταση. Στα κέρματα αναγνωρίζω το Nickel (= 5 σεντς) από τον Τόμας Τζέφερσον που απεικονίζει, όπως τραγουδά ο Tom Waits. Ορισμένα πράγματα δεν αλλάζουν!
Το Salem αυτοαποκαλείται «Πόλη των Μαγισσών». Μέχρι και τα αυτοκίνητα της αστυνομίας έχουν ζωγραφισμένη στις πόρτες τους μια μάγισσα πάνω σ' ένα σκουπόξυλο. Εκτός όμως από τα σχετικά με την υστερία του 1692 διαθέτει και άλλα πολλά αξιοθέατα, που ξέρει να τα αναδεικνύει και να τα εκμεταλλεύεται ανάλογα. «Το Σπίτι Με Τα Επτά Αετώματα», γνωστό από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Nathaniel Hawthorne αλλά και το σπίτι του ίδιου του συγγραφέα βρίσκονται δίπλα - δίπλα. Η γοτθική γοητεία του γερασμένου ξύλου και των βατόμουρων - το άρωμά τους χρησιμοποιείται στην παρασκευή σαπουνιών - συνεχίζεται νοτιότερα, στο Χωριό των Σκαπανέων, όπου ξεναγοί ντυμένοι με ρούχα των αρχών του 17ου αιώνα, αναβιώνουν τον τρόπο ζωής των πρώτων αποίκων. Το μουσείο Essex είναι ένα συγκρότημα από επαύλεις που ανήκαν σε εφοπλιστές και πλούσιους εμπόρους. Ένα κτήριο στεγάζει, μαζί με τα πορτρέτα τους, έπιπλα και αντικείμενα μιας εποχής γεμάτης πουριτανικές προκαταλήψεις, αλλά και το ξεκίνημα της βιομηχανικής επανάστασης.
Η περιοχή αυτή της Νέας Αγγλίας ονομάζεται North Shore (Βόρεια Ακτή) και σχηματίζει μια χερσόνησο που καταλήγει στο Cape Ann και το γραφικό Rockport, ένα χωριό που κάποτε ζούσε αποκλειστικά από την αλιεία. Γύρω στο 1920 εξελίχθηκε σε καλλιτεχνική αποικία και μέχρι σήμερα, στον δρόμο που βγάζει στον Ατλαντικό, με τους γλάρους πάνω στους βράχους, είναι συγκεντρωμένες οι γκαλερί που εκθέτουν τα έργα των ντόπιων καλλιτεχνών. Στο Duxbury υπάρχει ένα εστιατόριο με το όνομα Bobby Hackett's. Ίσως έχει σχέση με τον κορνετίστα που καταγόταν από αυτά τα μέρη. Ίσως πάλι να πρόκειται για απλή συνωνυμία. Το σίγουρο είναι ότι δεν θα ξεχάσω την Barbara, μια γνωστή μου εβδομήντα πέντε χρονών, να παραγγέλνει dry martini και να κάνει με τα χέρια της μια κίνηση σαν να στύβει ρούχο, επιμένοντας να είναι πολύ «dry»! Ούτε και την επιδεξιότητά της στο καθάρισμα του αστακού!
Πίσω στο Salem για μια βόλτα στην πανέμορφη οδό Chestnut. Φαίνεται πως το 'χει τ' όνομα, γιατί και η Chestnut Street στο Beacon Hill, στην καρδιά της Βοστόνης, σε μαγεύει εξίσου με τα χτισμένα με βαθυκόκκινα τούβλα σπίτια και πεζοδρόμια, που χρονολογούνται μεταξύ 1800-50. Παράλληλα στη δεύτερη απλώνεται το Common, το αρχαιότερο πάρκο των Η.Π.Α. Απέναντι από τη βορειοανατολική γωνιά του κυριαρχεί το Καπιτώλιο της Μασαχουσέτης, το πιο χαρακτηριστικό από όλα τα ομόλογά του. Σχεδιασμένο από τον Charles Bulfinch συνδυάζει τη νεοκλασική αρχιτεκτονική με γεωργιανά στοιχεία. Κολώνες κορινθιακού ρυθμού στολίζουν τον νάρθηκά του, ενώ ο γιγαντιαίος μα οπτικά ανάλαφρος τρούλος συμβάλλει στη μοναδικότητά του. Στη νοτιοανατολική πλευρά του πάρκου βρίσκεται ο σταθμός του πρώτου μετρό της Αμερικής, που λειτούργησε το 1817! Η πόλη θεωρείται το λίκνο της αμερικανικής ανεξαρτησίας και θυμίζει Ευρώπη. Ο Samuel Adams - που έγινε μπίρα - και ο Paul Revere - όχι φυσικά ο αρχηγός του συγκροτήματος Raiders, μα ο ήρωας της επανάστασης - είναι θαμμένοι κάτω από το χώμα της.
Η Washington Street συγκεντρώνει τα εμπορικά καταστήματα όπως το Filene's με το ξακουστό υπόγειό του - όπου οι τιμές μειώνονται αυτόματα, ανάλογα με τις μέρες που βρίσκονται τα είδη εκεί -, και το βιβλιοπωλείο Golden Globe, από το 1718! Κοντά τους το παλιό Καπιτώλιο κι απέναντί του ένα υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας.
Στο ξεχωριστό Cambridge δεσπόζουν οι εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου Harvard, που ιδρύθηκε το 1638. Εδώ ο Gram Parsons σπούδασε Θεολογία και ο Jerry Harrison Αρχιτεκτονική. Ήταν Μάιος του 1974 όταν, ύστερα από μια συναυλία στο Harvard Square Theater, ο δημοσιογράφος (και αργότερα παραγωγός και μάνατζέρ του) Jon Landau χαρακτήρισε τον Bruce Springsteen «το μέλλον του ροκ»!
Το Boston Tea Party, εκτός από τραγούδι του Alex Harvey, είναι η γνωστή διαμαρτυρία των Βοστονέζων ενάντια στο αγγλικό μονοπώλιο του τσαγιού κατά την οποία αγανακτισμένοι πολίτες εισέβαλαν στα καράβια και άδειασαν το εμπόρευμά τους στη θάλασσα που μύρισε σαν τεράστια τσαγιέρα. To όνομα αυτής της ενέργειας υιοθέτησε και το μυθικό κλαμπ στο νούμερο 53 της Berkeley Street, στον χώρο μιας πρώην συναγωγής (πριν μετακομίσει και εν συνεχεία μετονομαστεί σε Avalon).
Το Μουσείο Καλών Τεχνών δίκαια κατέχει μια θέση ανάμεσα στα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα του κόσμου. Φημίζεται για τη συλλογή ασιατικών έργων και ευρωπαϊκής ζωγραφικής από τον 11ο μέχρι τον 20ο αιώνα. Χαρακτηριστικό έργο για την ιστορία της πόλης αποτελεί ο πίνακας «Το Πάρκο Της Βοστόνης Στο Λυκόφως, 1885-6» του Frederick Childe Hassam. Κοντά από το μουσείο περνάει ο Fenway, ένας δρόμος που μου έγινε γνωστός από τον Jonathan Richman (στο Μουσείο Κ.Τ., ανάμεσα στους πίνακες του Cezanne, ήταν που ονειρευόταν να έχει μια φίλη περιγράφει στο «G-I-R-L-F-R-E-N»), που σαν γνήσιο παιδί της Βοστόνης την οποία λατρεύει, φρόντισε να την υμνήσει σε πολλά τραγούδια του. Το «Government Center» είναι ο τομέας με τις δημόσιες υπηρεσίες όπως προδίδει ο τίτλος του, ενώ στο αξεπέραστο «Roadrunner» γίνεται λόγος για τη «Route 128», αυτοκινητόδρομο που περιβάλλει την πρωτεύουσα της Μασαχουσέτης - «Massachusetts» -, πολιτεία-τίτλος του πασίγνωστου τραγουδιού των Bee Gees. Άλλες αντιπροσωπευτικές μουσικές περιγραφές εμπεριέχονται στο «New England» (Jonathan Richman) και πιο παλιά, από τις αρχές του 20ου αιώνα, στις συνθέσεις του εκκεντρικού Charles Ives με τίτλο «Three Places In New England».
Ένα πολύ δημοφιλές θέρετρο της πολιτείας είναι η περιοχή του Cape Cod, ιδανική για ξεκούραση, ηλιοθεραπεία, ψάρεμα, ιστιοπλοΐα, τένις, γκολφ αλλά και παραστάσεις μουσικών ή θεατρικών έργων. Γραφικές ξύλινες μονοκατοικίες φτιαγμένες από ξυλοκέραμους (shingles, όπως τραγουδάει η Joni Mitchell στο Roses Blue: "I think of tears, I think of rain on shingles...") με περιποιημένους κήπους και φρεσκοβαμμένους φράχτες - πολλές από αυτές πουλιούνται, μία από τις ενδείξεις της αμερικάνικης κρίσης -, και κωνοφόρα δέντρα που αφήνουν μερικά ξέφωτα για τα λευκά, σουβλερά καμπαναριά των εκκλησιών, φτιάχνουν το σκηνικό του. Στην προκυμαία του Plymouth διατηρείται ο βράχος (Plymouth Rock) που πρωτοπάτησαν οι έποικοι της Νέας Γης το 1620 (και που ο Cole Porter ενσωμάτωσε πανέξυπνα στο «Anything Goes») και το ακριβές αντίγραφο του πλοίου τους Mayflower βρίσκεται αγκυροβολημένο στο λιμάνι.
Ακολουθώντας τον δρόμο νούμερο 6, περνάς από το Sandwich και φυσικά σταματάς και τρως ένα, κατά προτίμηση με roast beef ή pastrami, αν και στο τοπικό μενού κυριαρχούν τα θαλασσινά παντός είδους: αστακοί, μύδια, χτένια και αχιβάδες που προσφέρονται για παχύρρευστη σούπα (chowder) με μπέικον, κρεμμύδι και φρυγανιά. Στο Orleans αρχίζει η παραλία Nauset που περιγράφεται στο κλασικό βιβλίο του Henry David Thoreau «Cape Cod» (1865). Κοντά της βρίσκεται ένα μοντέλο του πρώτου υπερατλαντικού ασύρματου που χρησιμοποίησε ο Marconi (18.1.1903). To Truro είναι ένα μικρό χωριό που δεν καταλαβαίνεις πότε το διασχίζεις, προσφιλής τόπος διαμονής συγγραφέων και ζωγράφων - ο διασημότερος όλων, Edward Hopper, είχε δηλώσει πως το φως του είναι ιδανικό για τον αυστηρό ρεαλισμό που διακρίνει τα έργα του. Η αμμώδης παραλία της Provincetown απλώνεται στο τέλος του Κόλπου που θυμίζει ανάποδο Παγασητικό. Πορτογάλοι και Αμερικάνοι ψαράδες ανακατεύονται με ζωγράφους, ποιητές, εκκεντρικά ντυμένους ομοφυλόφιλους και απλούς τουρίστες. Πολύ νωρίς είχε αρχίσει να μετατρέπεται σ' ένα βόρειο Greenwich Village και αρκετά πριν από τη δεκαετία του '60, οι μποέμ σοκάριζαν τους συντηρητικούς κατοίκους της. Τότε τα φτηνά ακόμη ενοίκια γίνονταν πόλος έλξης για συγγραφείς όπως ο Sinclair Lewis και ο Eugene O'Neill του οποίου πολλά θεατρικά πρωτοπαρουσιάστηκαν εκεί, στο «Old Cape Cod» όπως έλεγε στη δεκαετία του '50 η Patti Page - τόσο το τραγούδι όσο και την τραγουδίστρια μνημονεύουν οι Beach Boys στο «Disney Girls (1957)» - και αργότερα η Bette Midler. Μέλη των Throwing Muses / Belly εξακολουθούν να ζούνε εδώ.
Επιστρέφω στο Duxbury μέσω της χώρας των Kennedy, το Hyannis. Οι οδηγοί της Μασαχουσέτης είναι απρόβλεπτοι. Μπορεί να σταματήσουν ενώ έχουν προτεραιότητα, αλλά προσπερνούν από δεξιά, τρέχουν με 120 χλμ. όταν το όριο είναι τα 90, και γενικά δίνουν την εντύπωση ότι διάλεξαν ν’ αυτοκτονήσουν πάνω στο αυτοκίνητό σου! Είναι όμως ευγενικοί - όπως ο αμερικανικός λαός στο σύνολό του - συγκριτικά με τους Ευρωπαίους.

Στον δρόμο προς την Πρωτεύουσα


Διασχίζοντας το Ρόουντ Άιλαντ - τη μικρότερη από τις Η.Π.Α. -, το Κονέτικατ - χωρίς «κ» ανάμεσα στο «ε» και το «τ» -, τη Νέα Υόρκη - την πολιτεία -, και το Νιου Τζέρσεϊ, καλωσορίζεσαι στην Πεννσυλβανία. Εκεί, καμιά εκατοστή χιλιόμετρα δυτικά από τη Φιλαδέλφεια, αρχίζει η επαρχία του Λάνκαστερ, γνωστή και ως γερμανική περιοχή (το Dutch εδώ δεν σημαίνει ολλανδέζικος, αλλά είναι παραφθορά του επιθέτου Deutsch = γερμανικός) όπου δεσπόζουν τα κάρα, τα μονοτάξια σχολεία και οι συνήθειες του προηγούμενου αιώνα. Οι πιστοί Μεννονίτες (Amish) κυκλοφορούν ανάμεσα στους περίεργους τουρίστες σαν κομπάρσοι, όπως στην ταινία «Witness» του Peter Weir. Γι' αυτούς δεν έχει εφευρεθεί ακόμη το ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικά δεν υπάρχει τηλεόραση. Τι ειρωνεία όμως να στρέφεις τα νώτα σου στον πολιτισμό και γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο να γίνεσαι τουριστική ατραξιόν! Βουκολικά τοπία όπως στους πίνακες του Andrew Wyeth και στο φιλμ «Reflecting Skin». Το σπίτι του Hans Heer - θέμα αρκετών έργων του Wyeth - αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα γερμανικής μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής στη Β. Αμερική και σήμερα λειτουργεί σαν εκκλησία - με την αρχαία ελληνική σημασία της λέξης - των Μεννονιτών. Ακόμη και τα χωριά εκεί γύρω έχουν παράξενα ονόματα, όπως Bird In Hand, Blue Ball, White Horse... Ένα από τα περίεργα αμερικάνικα λογοπαίγνια - «ο δρόμος για τον ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ περνά από τη ΣΥΝΟΥΣΙΑ» - αναφέρεται στα χωριά Paradise και Intercourse.
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ακόμη και το πιο απομακρυσμένο χωριουδάκι των Η.Π.Α. διαθέτει ένα μουσείο. Μπορεί να είναι αγροτικό, να εκθέτει παραδοσιακά μοτίβα πλεκτών, κεραμικών ή γυαλιού, επίπλων και ενδυμάτων του τόπου. Και ξαφνικά, κυριολεκτικά «στη μέση του πουθενά», μπορείς να ανακαλύψεις μια κομψή βίλα με αιγυπτιακά μάρμαρα, κρυστάλλινους πολυέλαιους και ταπετσαρίες από φύλλο χρυσού ή το μουσείο της Ava Gardner στο Smithsfield της Βόρειας Καρολίνας!
Η Washington D.C. φαίνεται πως χτίστηκε ειδικά για να γίνει πρωτεύουσα. Ο ίδιος ο George Washington επέλεξε αυτόν τον γήινο ρόμβο το 1758 κι ένας νεαρός Γάλλος μηχανικός που είχε πολεμήσει στην επανάσταση, ο Pierre L' Enfant, τη σχεδίασε με πρότυπο της Βερσαλλίες. Ωστόσο, η ανάπτυξή της άργησε αρκετά. Ο Charles Dickens που την επισκέφτηκε το 1842 δυσανασχέτησε: «Ευρύχωρες λεωφόροι που αρχίζουν στο τίποτα και οδηγούν στο πουθενά. Μακριοί δρόμοι, που όμως χρειάζονται σπίτια και ανθρώπους. Δημόσια κτήρια που έχουν ανάγκη λαού για να εκπληρώσουν τον σκοπό τους και στολίσματα αψίδων που αποζητούν αψίδες για να στολίσουν». Χρειάστηκε ο εμφύλιος πόλεμος - και ο κάθε πόλεμος από κει και έπειτα - για να ενεργοποιήσει την πόλη που προσήλκυσε χιλιάδες νέους κατοίκους και εξακολουθεί να συναρπάζει τα πλήθη των τουριστών. Ο δρόμος που περνά μέσα από το Καπιτώλιο τη χωρίζει σε ανατολικό και δυτικό τομέα, ενώ το πάρκο της (το Mall) σε βόρειο και νότιο. Από τον Βορρά προς τον Νότο οι δρόμοι είναι αριθμημένοι, ενώ από την Ανατολή προς τη Δύση έχουν γράμματα. (Ακριβώς το αντίθετο της Νέας Υόρκης όπου οι αριθμημένοι δρόμοι διασχίζουν το Μανχάταν από τη Δύση προς την Ανατολή, ενώ οι λεωφόροι κατευθύνονται από Βορρά προς Νότο). Στο Mall χτυπάει η καρδιά της πόλης και των αναρίθμητων τζόγκερ που τρέχουν ολημερίς. Εκεί βρίσκεται και το ινστιτούτο Smithsonian με όλα τα μουσεία που μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Ακόμη πιο ασύλληπτο για τα δεδομένα της Αμερικής, είναι η δωρεάν είσοδος. Αλλού κοστίζει τουλάχιστον 5 δολάρια! Ανάμεσα στα πιο λαοφιλή συγκαταλέγονται το Μουσείο του Διαστήματος, Φυσικής και Αμερικάνικης Ιστορίας και βέβαια η Εθνική Πινακοθήκη με το μοναδικό έργο του Ντα Βίντσι εκτός Ευρώπης, τη Ginerva de' Benci, και μια άλλη ζωγραφιά του στο πίσω μέρος του μουσαμά! Η καινούργια - ανατολική - πτέρυγα του μουσείου σχεδιάστηκε από τον I.M. Pei (όπως και η δυτική του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστόνης) και αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στη Μοντέρνα Τέχνη. Ο επιστήμονας και ευεργέτης James Smithson ήταν, παραδόξως, Βρετανός. Άφησε όμως όλη την περιουσία του στις Η.Π.Α. (ύψους 515.169 δολαρίων το 1838!) προκειμένου να ιδρυθεί το ινστιτούτο που φέρει το όνομά του, με σκοπό «τη διάδοση της γνώσης!»
Το μνημείο του George Washington είναι ένας γιγαντιαίος οβελίσκος που ολοκληρώθηκε στη σημερινή του μορφή το 1884. Του Thomas Jefferson χτίστηκε με πρότυπο το Πάνθεον της Ρώμης - το οποίο στάθηκε πηγή έμπνευσης για τα σχέδια του ίδιου στο σπίτι του, Monticello - το 1943. Το εντυπωσιακότερο όλων είναι αυτό του Abraham Lincoln, φτιαγμένο το 1922. Οι 36 δωρικές κολώνες που περιβάλλουν το πελώριο άγαλμά του (έργο του Daniel Chester French) αντιπροσωπεύουν τις 36 πολιτείες που απάρτιζαν τις Η.Π.Α. την εποχή της δολοφονίας του και τα ονόματά τους είναι χαραγμένα στην κορυφή της κάθε μιας. Στο διάζωμα πάνω από τις κολώνες αναγράφονται τα ονόματα άλλων 12 πολιτειών που είχαν προστεθεί στο μεταξύ την εποχή της ανέγερσης του μνημείου. Την τελευταία δεκαετία (1982) προστέθηκε και το μνημείο για τα θύματα του Βιετνάμ - ένα τείχος από μαύρο γρανίτη με χαραγμένα τα ονόματα των νεκρών, περίπου 58.000! (Δύο ή τρία αναγράφονται από λάθος όπως ανακαλύφτηκε αργότερα. Οι άνθρωποι ζούνε!). Μέσα στο 1993 υπολογίζεται πως θα είναι έτοιμο το μνημείο των θυμάτων πολέμου της Κορέας.
Ο Λευκός Οίκος, βασισμένος σε σχέδια του Ιρλανδού James Hoban, ολοκληρώθηκε το 1829 και έκτοτε μεταβάλλεται διαρκώς καθώς ο κάθε πρόεδρος προσθέτει κάτι καινούργιο - από το τρεχούμενο νερό επί Jackson μέχρι την εγκατάσταση για το παιχνίδι με τα αλογοπέταλα επί Bush. Το Καπιτώλιο του William Thornton (1792) οφείλει κι αυτό πολλά στο Πάνθεον. Στο παλιό ταχυδρομείο, μέσα σ' ένα προαύλιο καλυμμένο από γυαλί, εγκαινιάστηκε ένα σύμπλεγμα εστιατορίων και τουριστικών μαγαζιών που απέχει πολύ από το να είναι αξιοθέατο. Και μόνο από τις ειδήσεις στην τηλεόραση και τις εφημερίδες - για να μην μιλήσουμε για τον κινηματογράφο - ο καθένας έχει στο μυαλό του εικόνες από πολλά ακόμη κτήρια.
Το κέντρο της πρωτεύουσας δεν έχει αγορά, όπως δυστυχώς συμβαίνει σε πολλές - κυρίως τις μικρές πόλεις - των Η.Π.Α., όπου το «downtown» έχει μετατραπεί σε φτωχογειτονιές με εγκαταλελειμμένα σπίτια. Η ζωή μεταφέρεται στην περιφέρεια μαζί με την αγορά, τα shopping malls, που εκτός από εμπορικά καταστήματα περιλαμβάνουν καφετερίες, κινηματογράφους, εστιατόρια κ.λπ.
Η κάποτε ανεξάρτητη και αρχαιότερη της Washington, Georgetown, διατηρεί το δικό της χρώμα και συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη μερίδα της νυχτερινής ζωής. Στα εστιατόρια προσφέρεται η σπεσιαλιτέ της περιοχής, τα καβούρια με το μαλακό κέλυφος που τρώγεται. Προέρχονται από τον Κόλπο Τσέζαπηκ. Ένας κινηματογράφος με τέσσερις αίθουσες προβάλλει όλες τις ταινίες με είσοδο ΕΝΑ δολάριο!

Στον δρόμο προς τις Καρολίνες

Κατά μήκος της Ανατολικής Ακτής μπορεί κανείς να μείνει στον αυτοκινητόδρομο Ι-95, που φθάνει μέχρι τη Φλόριντα. Σχεδόν σε κάθε έξοδό του υπάρχει μια μικρή πόλη που αποτελείται από ένα-δύο βενζινάδικα, εστιατόρια, τα απαραίτητα shopping malls και φυσικά τα μοτέλ, που αρχίζουν να γεμίζουν μετά τις 5 το απόγευμα. Για μια-δυο μέρες διαλέγεις ένα με πισίνα - τηλεόραση και κλιματισμό διαθέτουν όλα - και εύχεσαι να βοηθήσει ο καιρός να την απολαύσεις, ξεκουράζοντας τα μάτια και το μυαλό από τις καινούργιες παραστάσεις. Στην τηλεόραση διαπιστώνεις τον πόλεμο των διαφημίσεων ανάμεσα στις διάφορες εταιρείες και προϊόντα. Στην πραγματικότητα πρόκειται συχνά για δυσφήμιση των ανταγωνιστών. Ένα παράδειγμα: η Visa περηφανεύεται πως είναι η επίσημη πιστωτική κάρτα των Ολυμπιακών Αγώνων, σε αντίθεση με την American Express, που με τη σειρά της ισχυρίζεται πως τη δέχονται παντού αλλού στη Βαρκελώνη και υπαινίσσεται πως για να πας στην Ισπανία δεν χρειάζεσαι Βίζα!
Κάνοντας μικρές βόλτες με το αυτοκίνητο - απαραίτητο γιατί ως πεζός σ' αυτά τα μέρη είναι αδύνατο να διασχίσεις τον δρόμο, δεν υπάρχουν τα ανάλογα φανάρια! – ακούς στο ραδιόφωνο τις καινούργιες επιτυχίες και ανάμεσά τους, σταθερά από τον Βορρά ως τον Νότο, εξακολουθούν να παίζονται οι Beatles και οι Fleetwood Mac.
Οι ακτές της Βιρτζίνια φέρνουν στον νου την Ποκαχόντας. Στα σύνορα Βόρειας και Νότιας Καρολίνας - εκτός από το απίστευτα κιτς τεχνητό χωριό Pedro's - βρίσκεται το επίκαιρο Cape Fear και νοτιότερα αρχίζει η αγαπημένη παραλία των Αμερικανών, η Myrtle. Ο πληθυσμός της, που τον χειμώνα δεν ξεπερνά τους 26.000 κατοίκους, αυξάνεται σε 350.000 το καλοκαίρι. Κατά μήκος της ξεφυτρώνουν πολυάριθμα λούνα παρκ με ενδιαφέροντα για κάθε μέλος της οικογένειας. Μέσα σ' αυτό το κακόγουστο απαύγασμα, ξεχωρίζει ένα απλό εστιατόριο με ναυτικό διάκοσμο και όνομα. Το Sea Captain's House προστατεύει από την τροπική βροχή που πέφτει ανελέητη στην Ocean Blvd. ένα μεσημέρι του Ιούλη. Θα 'θελα ν' άκουγα τους Talking Heads στο "I Get Wild (Wild Gravity)", ειδικά για το σημείο που αναφέρεται στη South Carolina, και δεν θα είχα αντίρρηση για το "Carolina Moon" με τον Gene Austin, αλλά ο τοπικός σταθμός δεν μου κάνει τη χάρη.
Η αποκάλυψη είναι το γοητευτικότατο Charleston στη Νότια Καρολίνα - η πρώτη πόλη στην Αμερική που συνειδητοποίησε την αναγκαιότητα της συντήρησης της πολιτιστικής (της) κληρονομιάς - που χαρακτηρίζεται από πανέμορφες επαύλεις και 181 εκκλησίες 25 δογμάτων που μαρτυρούν την ανεξιθρησκία του. Η πόλη που συνέδεσε τ' όνομά της με τον περίφημο χορό της δεκαετίας του '20, μοιάζει να ξεπήδησε από χαρακτικό του 18ου αιώνα. Παρόλες τις επιδημίες, τους σεισμούς, τις πυρκαγιές και τους τυφώνες, το Τσάρλστον παραμένει εξαιρετικά καλοδιατηρημένο. Το ότι οι «προσόψεις» των οικοδομημάτων είναι κάθετες στους δρόμους οφείλεται σ' έναν περίεργο νόμο που ήθελε τα σπίτια να φορολογούνται ανάλογα με το μήκος που καταλάμβαναν στα πεζοδρόμια. Μια εβραϊκή συναγωγή αποτελεί τρανό δείγμα του ελληνικού ρυθμού που αναγεννήθηκε στις Η.Π.Α., ενώ ο Ναός της Απτέρου Νίκης αντιγράφτηκε και ξαναχτίστηκε το 1841, σαν είσοδος μιας στοάς που στεγάζει την αγορά. Σήμερα συμπληρώνεται από χρώματα και σχήματα που μοιάζουν να ξεπήδησαν από πίνακες του Τσαρούχη.
Το μουσείο Gibbes ειδικεύεται στις μινιατούρες - μια εξαιρετική συλλογή πορτρέτων και δωματίων (!) μέσα σε εντοιχισμένα κουτιά. Στις αρχές του καλοκαιριού, για δυο βδομάδες, η όπερα, ο χορός, το θέατρο και η κλασική μουσική γίνονται αναπόσπαστο τμήμα των εξωτερικών χώρων της πόλης, καθώς φιλοξενεί το φεστιβάλ Spoleto USA, μια ιδέα του μαέστρου και συνθέτη Gian Carlo Menotti, που πρωτοϋλοποιήθηκε το 1977. Η ζωή στις ταράτσες και τις αυλές της Market Street συνεχίζεται και τους υπόλοιπους καλοκαιρινούς μήνες. Στο μπαρ Dudley's κάνω τις πρώτες μου επιλογές σε CD juke box! Μουσική τζαζ ή ροκ ξεχύνεται στην ατμόσφαιρα και καθιστά το Τσάρλστον ένα από τα σπάνια μέρη αυτής της διαδρομής που ο κόσμος προτιμά τα υπαίθρια καφέ από την ψύξη του air condition. Από το κέντρο του δεν θα μπορούσε να λείπει η «Αθήνα», ένα ελληνικό εστιατόριο που φημίζεται για την… πίτσα του!

Στον δρόμο της επιστροφής

Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, έχοντας δει έντεκα πολιτείες, ξεκινάω να σημειώνω ομοιότητες και διαφορές αρχίζοντας από την επιφάνεια. Σε πολλές από αυτές, τα αυτοκίνητα έχουν τις πινακίδες με τον αριθμό κυκλοφορίας μόνο στο πίσω μέρος τους. Η καθεμιά έχει και τα χαρακτηριστικά της. Στη Νότια Καρολίνα είναι ζωγραφισμένο ένα κίτρινο ορτύκι. Στη Βόρεια έχουν γραμμένο το σλόγκαν «πρώτοι στην πτήση» - από εκεί πέταξαν οι αδερφοί Wright -, κ.ο.κ. Επίσης, επειδή υπάρχουν πολλές πόλεις με το ίδιο όνομα, η αναφορά της πολιτείας είναι απαραίτητη. Νότια της Washington D.C. (D.C. = District of Columbia) για παράδειγμα, υπάρχει μία άλλη Washington, στη Virginia. Σε όλα τα εστιατόρια οι ευχάριστες σερβιτόρες σού φέρνουν ένα ποτήρι κρύο νερό μαζί με τον κατάλογο. Οι Αμερικάνοι πίνουν πολύ καφέ - ακόμη και με το φαγητό τους - και παγωμένο τσάι, που σερβίρονται «χωρίς πάτο». Το φλιτζάνι ή το ποτήρι σου γεμίζουν συνέχεια, ώσπου να ζητήσεις τον λογαριασμό. Η εξυπηρέτηση είναι παντού άψογη και φιλική. Με το χαμόγελο των υπαλλήλων έχουν πρόβλημα μόνο μερικοί κομπλεξικοί Ευρωπαίοι που συνήθισαν στα «μούτρα» και τους καβγάδες. Δεν μ' ενδιαφέρει αν είναι ψεύτικο ή προσποιητό, όπως πολλοί το χαρακτηρίζουν. Πουθενά δεν απέκτησα άλλωστε στενότερες σχέσεις με τις ταμίες των καταστημάτων. Απλά, το να ψωνίζω στην Αμερική μού είναι πολύ πιο ευχάριστο από οπουδήποτε αλλού.
Δυσκολεύτηκα πολύ να προσεγγίσω τη Βαλτιμόρη. Τόσο στην κάθοδο όσο και στην επιστροφή, χάθηκα στις διασταυρώσεις και δεν κατάφερα να δω την πινακίδα με κατεύθυνση το κέντρο της. Όταν το ανέφερα αργότερα σε μια φίλη μου που ζει στη Νέα Υόρκη και πηγαινοέρχεται τακτικά στην ιδιαίτερη πατρίδα της, την Ουάσινγκτον, κούνησε συγκαταβατικά το κεφάλι της και ομολόγησε πως κι αυτή δεν έχει βρει ποτέ τον ίδιο δρόμο για να διασχίσει τη Βαλτιμόρη, που όπως και να 'χει με απογοήτευσε. Ενώ στα προάστια που περιπλανήθηκα εντυπωσιάστηκα από τις βίλες και τη βλάστηση, το κέντρο της με μελαγχόλησε. Ερειπωμένα σπίτια, καμμένα, πληγές από τον πόλεμο της αστυνομίας με τις συμμορίες των δρόμων που στιγμάτισαν προηγούμενες δεκαετίες και που παραμένουν ανεπούλωτες. Η γενέτειρα της Billie Holiday και του Frank Zappa παραμένει φτωχή, παρά το λιμάνι της, και μικροαστική. Θα 'λεγε κανείς πως περιέχει μόνο το δεύτερο συνθετικό από τις κωμικο-τραγικές ταινίες του John Waters. Oh Baltimore, poor Baltimore - εκτιμώ ακόμη περισσότερο τον Randy Newman (για τον οποίο λέγεται ότι δεν είχε πατήσει καν το πόδι του στην πόλη όταν έγραψε το ομώνυμο τραγούδι) και τη σπαραξικάρδια ερμηνεία της Nina Simone.
«Μάλλον θα προτιμούσα να ήμουν στη Φιλαδέλφεια», ήθελε ο W.C. Fields να σαρκάζει η ταφόπλακά του, παρ' όλο που - όπως ισχυρίζονται πολλοί αυτόχθονες - «το βράδυ μαζεύουν τα πεζοδρόμια». Για να πω την αλήθεια η πόλη δεν μου φάνηκε τόσο νεκρή - κάθε άλλο. Έχει ένα καλό μουσείο - στο προαύλιό του έτρεχε ο Stallone στο «Rocky» - με επίκεντρο μια πολύ εμπεριστατωμένη συλλογή έργων του Marcel Duchamp, τα υπόλοιπα εκθέματα όμως μπερδεύουν το μάτι. Απέναντι, μια ακόμη σημαντική συλλογή - η μεγαλύτερη εκτός Γαλλίας - γλυπτών του Rodin. (Αν δω άλλον έναν «Σκεπτόμενο» δεν ξέρω πώς θ' αντιδράσω! Τον συνάντησα σε διάφορα μεγέθη και υλικά στα μουσεία της Βοστόνης, της Ουάσινγκτον, ακόμη και στο πολυκατάστημα fnac του Βερολίνου. Μα πόσοι υπάρχουν επιτέλους; Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την «Μπαλαρίνα» του Degas, αλλά ξέρω ότι υπάρχουν τουλάχιστον οκτώ μοντέλα). Στην ίδια περιοχή, δεξιά κι αριστερά της λεωφόρου Benjamin Franklin - που σχεδιάστηκε με πρότυπο τα παρισινά Ηλύσια Πεδία - ξεχωρίζουν η βιβλιοθήκη, η Ακαδημία Φυσικών Επιστημών κι ένα μουσείο που σε προτρέπει ν' αγγίξεις τα εκθέματά του. Παρακάτω αρχίζει το κέντρο όπου δεσπόζει το Δημαρχείο κι ένας μασονικός ναός.
Η τρίτη ενδιαφέρουσα περιοχή είναι η λεγόμενη «ιστορική» και ο χαρακτηρισμός δεν είναι διόλου υπερβολικός. Σε τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα περικλείεται όλη σχεδόν η ιστορία της χώρας. Το πέρασμα από την Πρώτη Τράπεζα (1797) στη Δεύτερη (1824), που χτίστηκε με μοντέλο τον Παρθενώνα, και βέβαια την Πλατεία της Ανεξαρτησίας - όπου πρωτοδιαβάστηκε η διακήρυξή της (1776) - με τη θρυλική Καμπάνα της Ελευθερίας, γίνεται άνετα με τα πόδια.
Ύστερα από λίγες μέρες, οι μετρημένοι ουρανοξύστες φαντάζουν σαν φτωχοί συγγενείς των νεοϋορκέζικων. Το πρόσωπο της Φιλαδέλφειας - που χάρη στο πλάνο του William Penn (από τον οποίο ολόκληρη η πολιτεία ονομάστηκε Πεννσυλβανία) εξασφαλίζει εύκολο προσανατολισμό - μεταβάλλεται απότομα από τετράγωνο σε τετράγωνο. Δίπλα σε υπερσύγχρονα κτήρια βλέπεις χαμόσπιτα και φτωχογειτονιές, όπου ειδικά αυτοκίνητα φέρνουν τροφή στους άστεγους. Φαίνεται πως χάθηκε κι ο τελευταίος απόηχος από τα teen idols, το τουίστ, ακόμη και το πιο πρόσφατο Philly Sound.
Η Νέα Υόρκη είναι τόσο σαγηνευτική και μόλις δύο ώρες ταξίδι. Την προσέγγισα από τη γέφυρα Verazzano. Ήταν η δεύτερη φορά που την έβλεπα τα τελευταία τρία καλοκαίρια. Τώρα είχε πολύ λιγότερες λιμουζίνες απ' ό,τι το 1990. Όμορφη, άσχημη, ακριβή, φτηνή, καλή, κακή, γεμάτη ράτσες και φυλές. Πρόκειται χωρίς αμφιβολία για μια μικρογραφία του κόσμου. Και σίγουρα ξεχειλίζει ταλέντο. Σ' ένα πιάνο μπαρ της 82ης Οδού η σερβιτόρα αφήνει τον δίσκο με τα ποτήρια και τραγουδάει με τρόπο που θα ζήλευαν πολλές επαγγελματίες με συμβόλαια. Το Greenwich Village εξακολουθεί να είναι ο καλλιτεχνικός πυρήνας της γης. Οι μόδες έρχονται και παρέρχονται, ωστόσο η μποέμ νοοτροπία παραμένει. Το Bridge Café, κοντά στη γέφυρα του Μπρούκλιν, είναι ένα καινούργιο εστιατόριο, πρώην speak easy - τα κέντρα που λειτουργούσαν παράνομα την εποχή της ποτοαπαγόρευσης. Στο Ballroom - όπου απαγορεύεται το κάπνισμα όπως σε τόσα και τόσα εστιατόρια που σε ρωτάνε «smoking or not», λες και μπαίνεις σε αεροπλάνο – η Blossom Dearie τραγουδά συνοδεύοντας τον εαυτό της στο πιάνο. Τι καλύτερο δώρο από το να ακούς να σου αφιερώνει το "Manhattan" στα γενέθλιά σου;
Το Guggenheim, που ξανάνοιξε πρόσφατα ύστερα από επισκευές - το μοναδικό αυτό κτήριο του Frank Lloyd Wright στην Πέμπτη Λεωφόρο, όχι εκείνο που εγκαινιάστηκε φέτος στο Broadway - έχει στριμωγμένα τα έργα του σε χώρους που κανονικά λειτουργούν ως γραφεία, λόγω μιας installation με φώτα νέον του Dan Flavin. Στο Central Park παίζουν και πάλι έργα Σαίξπηρ. Φαντάζομαι πως το Μανχάταν μπορεί να είναι η κόλαση επί της γης με μικρομεσαίο εισόδημα. Η φίλη μου παραπονιέται πως τα πάντα ακριβαίνουν, η ζωή δυσκολεύει, το δολάριο κατρακυλάει. Κι ύστερα, εκεί που οδηγεί στο Broadway, αναφωνεί ενθουσιασμένη: «Τι γκρινιάζω; Να 'μαι εδώ, με τ' αυτοκίνητό μου, σ' έναν από τους διασημότερους δρόμους του κόσμου!»
Θα μείνω τρεις νύχτες στην East Side, στην 73η Οδό - ακόμη δεν έχω καταλάβει πώς έχει καθιερωθεί στην Ελλάδα η εκδοχή «στους 73 δρόμους», που εκτός του ότι θυμίζει την έκφραση «στους πέντε δρόμους», είναι λανθασμένη - ανάμεσα στη 2η και 3η λεωφόρο. Πριν κατευθυνθώ προς το αεροδρόμιο της Βοστόνης θα διανυκτερεύσω, συμβολικά, κοντά στο Berlin του Κονέτικατ. Εκεί γύρω - μια από τις ακριβότερες περιοχές των Η.Π.Α. - θαρρείς πως η φύση επιβάλλει μια αόρατη τάξη ακόμη και στο γρασίδι. Περνάω από το New Haven, την γενέθλια πόλη των αγαπημένων μου Carpenters με το πανεπιστήμιο του Yale, το Bridgeport - ιδιαίτερη πατρίδα του Robert Mitchum - και το Hamden όπου γεννήθηκε ο ηθοποιός Ernest Borgnine και πέθανε ο συγγραφέας Thornton Wilder.
Ναι, μια από τις νεότερες χώρες της υδρογείου - αν εξαιρέσουμε τις πρόσφατες εξελίξεις - με ενιαία ιστορία μόλις διακοσίων ετών, καταφέρνει να εξάγει «πολιτισμό», τρόπο ζωής, ακόμη και σε χώρες με τις αρχαιότερες καταβολές. Οι ίδιοι οι Αμερικανοί ξαφνιάζονται και ονειρεύονται να επισκεφθούν την Ευρώπη όπου αισθάνονται να έχουν τις ρίζες τους. Και οι πιο ευαίσθητοι από αυτούς απογοητεύονται όταν βλέπουν την αμερικανοποίησή της. Ναι, αγαπάνε την πατρίδα τους αλλά κατά βάθος έχουν μια περίεργη κοσμοθεωρία. Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι όταν πεθάνουν θέλουν να πάνε στον Παράδεισο, οι Αμερικανοί θέλουν να πάνε στο Παρίσι!

1992/2005

Tuesday, December 06, 2005

Αλλού

για τη Δήμητρα Γαλάνη

Τα λόγια σου κοιμήθηκαν πλάι μου
Τα χείλη σου αλλού

Τα μάτια σου είδαν τ' όνειρό μου
Το βλέμμα σου αλλού

Τα χέρια σου αγγίξαν το στρώμα μου
Το χάδι σου αλλού

Αλλού
είσαι πλάι μου κι όμως
Αλλού
Για σένα είναι ο κόσμος
Αλλού
Η σκέψη, η λαχτάρα κι ο πόνος σου
Αλλού
Τ' ακούω
Το βλέπω
Τ' αγγίζω, νομίζω
Παντού

Η αγάπη ξαγρυπνά στο σώμα μου
Ο έρωτας αλλού