Tour de France

Τετάρτη 04.09.2002
Όχι ότι θα συνέβαινε τίποτε αν δεν τηρούσαμε την ώρα εκκίνησης που είχαμε συμφωνήσει αποβραδίς, αλλά για μια ακόμη φορά το εσωτερικό μας ρολόι λειτούργησε άψογα. 9:30! Κι όμως, πρόλαβα και κατέβηκα από τον έκτο όροφο με το ασανσέρ που χάλασε αμέσως μετά... Συνεπείς στο ωράριό τους είναι και οι Geschwister Pfister (ζεύγος καλλιτεχνών) που βλέπουμε να περνάνε ανάμεσά μας κάνοντας jogging καθώς φορτώνουμε τις βαλίτσες στο αυτοκίνητο. Τακτοποιώ καμιά εικοσαριά CD που έχω διαλέξει για να ακούμε στη διαδρομή. Στο μεταξύ έχει βγάλει τέτοιο ήλιο, που δεν μου κάνει καρδιά να φύγω...
Ο αυτοκινητόδρομος έπαψε προ πολλού να θυμίζει ότι κάποτε ανήκε στην Αν. Γερμανία, κι όμως κάθε φορά που τον ταξιδεύω έρχονται στο νου οι μόνιμες λακκούβες της δεξιάς λωρίδας και οι ατέλειωτες ουρές στα σύνορα... Αρχίζει να σκοτεινιάζει καθώς αφήνουμε πίσω μας το Ανόβερο. Πάνω στο παρμπρίζ πέφτουν οι πρώτες σταγόνες, που μετατρέπονται σε οργισμένη καταιγίδα. Δεν πειράζει, θα ξεπλύνουν και τα έντομα που έχουν διαλέξει να αυτοκτονήσουν πάνω στο παρμπρίζ του Ford Focus. Ο Loren οδηγεί σαν ραλίστας. Φτάνουμε έξω από την Κολωνία (πάνω από 550 χιλιόμετρα) σε 4½ ώρες. Λίγο πριν σταματήσουμε για βενζίνη, σε ένα στένεμα της Autobahn λόγω έργων, ακούγεται ένα «μπαμ» που έχει ως θύμα τον αριστερό καθρέφτη. Ο θόρυβος αποδεικνύεται πιο τρομακτικός από τη ζημιά, έτσι όπως έχω βυθιστεί στους στίχους του Rising του Bruce Springsteen... Θα τον επιδιορθώσουν πρόχειρα στο Aachen, ίσα - ίσα για να βγάλουμε το ταξίδι. Βρέχει καταρρακτωδώς. Περνάμε τα σύνορα του Βελγίου δίχως να το καταλάβουμε. Το ίδιο γίνεται και λίγο αργότερα με της Γαλλίας. Έχοντας κάνει μόνο μία στάση στην Autobahn και ύστερα από 870 χιλιόμετρα, αποφασίζουμε πως έφθασε η ώρα να αναζητήσουμε κατάλυμα. Η λίστα με τα ξενοδοχεία από το ADAC, την παντοδύναμη γερμανική λέσχη των οδηγών, που καταρτίζεται και παραχωρείται δωρεάν, όπως άλλωστε και οι χάρτες με τους υπολογισμούς των αποστάσεων, δεν θα αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Ωστόσο είναι καλός μπούσουλας για τα μοτέλ. Δυστυχώς η Ευρώπη υστερεί συγκριτικά με την Αμερική (και) σ’ αυτόν τον τομέα. Οι διανυκτερεύσεις on the road στη γηραιά ήπειρο δεν είναι τόσο απλή υπόθεση. Το μοτέλ στο Cambrai είναι άθλιο, αλλά τα υπόλοιπα τρία της περιοχής είναι κατειλημμένα. Κοστίζει βέβαια μόνο 30 € και διαθέτει εξαιρετικό - όπως θα αποδειχτεί - εστιατόριο. Για πρώτο πιάτο διαλέγω λαχανικά με φιλετάκια σαρδέλας (ο Loren παίρνει τερίν με συκωτάκια πουλιών), για δεύτερο, αμφότεροι, φιλέτο σολομού στη σχάρα και για τρίτο εγώ τυριά της περιοχής και ο Loren γλυκά. Το φαγητό θα συνοδευτεί από πολύ καλό κρασί Muskadet 1999 και θα παραμείνει από τις πλέον αξιομνημόνευτες γαστρονομικές στιγμές του ταξιδιού.
Πέμπτη 05.09.2002
Ύστερα από ένα καλό πρωινό και μια μικρή συνομιλία με το ηλικιωμένο ζεύγος των μηχανόβιων Άγγλων που παιδευόταν να κλείσει την πόρτα του δωματίου του, ξεκινάμε από το Cambrai με ομίχλη. Φτάνουμε στο Arras, πρωτεύουσα της επαρχίας Artois κατά τον μεσαίωνα και εύπορη λόγω της υφαντουργίας. Σήμερα η ανάμνηση από την εποχή της φλαμανδικής ακμής διατηρείται στις δύο όμορφες, γεμάτες ζαρντινιέρες πλατείες (Grand Place και Petite Place) και στο δημαρχείο με έναν πύργο ύψους 75 μέτρων. Μπορεί ο καθεδρικός ναός της Amiens, χτισμένος εξολοκλήρου τον 13ο αι., να είναι ο μεγαλύτερος της Γαλλίας, αλλά στη Rouen βρίσκεται ο περισσότερο απεικονισμένος, αφού ο Claude Monet (1840 – 1926) ζωγράφισε τη δυτική πρόσοψή του πάνω από είκοσι φορές! Η ιδιαίτερα εντυπωσιακή αρχιτεκτονική του αποτελεί μείγμα δύο ρυθμών: εγγλέζικου γοτθικού και νορμανδικού (δύο αιώνες πριν την κατασκευή του υπήρχε στο ίδιο σημείο μία νορμανδική εκκλησία). Ο χαμηλότερος από τους δύο πύργους (77 μ.) αποκαλείται «Πύργος του Βουτύρου», επειδή χτίστηκε τον 15ο αι. με χρήματα που απάλλασσαν τους χορηγούς τους από τη νηστεία! Ο περίπατος στην παλιά πόλη τελειώνει με την υπερσύγχρονη εκκλησία – έκτρωμα (1979) που είναι αφιερωμένη στην Ζαν ντ’ Αρκ (Ιωάννα της Λορένης) στον τόπο που κάηκε στην πυρά το 1431, και που η κατασκευή της με μπετόν, γυαλί και ατσάλι, θυμίζει πλοίο. Το εσωτερικό της είναι λιτό και προδιαθέτει για αυτοσυγκέντρωση. Σε ένα από τα υπαίθρια καφέ απολαμβάνουμε τον απογευματινό καπουτσίνο χαζεύοντας τα πλήθη των Γιαπωνέζων να συρρέουν με φωτογραφικές μηχανές, βιντεοκάμερες και ακουστικά για να παρακολουθούν τους ξεναγούς, που δεν χρειάζεται πλέον να ξελαρυγγιάζονται. Κατευθυνόμαστε δυτικά, προς την ακτή της Νορμανδίας, διασχίζοντας την εντυπωσιακή γέφυρα των 2 χιλιομέτρων του Pont de Normandie, που οι ντόπιοι χαϊδευτικά αποκαλούν «άρπα». Ολοκληρώθηκε το 1995 και διαθέτει ιδιαίτερα απότομες ανηφόρες και κατηφόρες, ενώ από μακριά φαίνεται σαν να κρέμεται από σχοινιά. Ύστερα από έναν προσωρινό αποπροσανατολισμό - που είναι και το γοητευτικό απρόοπτο ενός τέτοιου ταξιδιού, αφού ανακαλύπτεις μέρη που δεν θα έβλεπες διαφορετικά - φτάνουμε στην Honfleur, στο ολοκαίνουργιο, πεντακάθαρο μοτέλ Les Bleues, που έχει μια συμπαθέστατη ιδιοκτήτρια. Αρκετά κουρασμένοι βγαίνουμε για ξεμούδιασμα και φαγητό. Ο καιρός ψύχρανε αρκετά. Είμαστε άλλωστε σ’ εκείνο το τμήμα του Ατλαντικού που είναι γνωστό με το όνομα Κανάλι. Από την κοντινή Χάβρη τα πλοία σαλπάρουν για το Portsmouth, απέναντι, στην Αγγλία.
Παρασκευή 06.09.2002
Με προορισμό το «στολίδι της Νορμανδίας», την Deauville, σταματάμε αρχικά στη Villerville και την Trouville-sur-Mer. Από τη δεύτερη, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις για να φτάσεις στην κομψή Deauville, είναι να διασχίζεις μια γέφυρα. Το κέντρο της είναι σημαιοστολισμένο με την αστερόεσσα λόγω του φεστιβάλ αμερικανικών ταινιών - ο Matt Damon είναι εκεί μεταξύ άλλων - και δεν ξέρω ποιος άμουσος είχε τη φαεινή ιδέα να γεμίσει την κωμόπολη με μεγάφωνα από όπου ξεχύνεται φτηνιάρικη muzak. Το πεζοδρόμια διατηρούνται πεντακάθαρα παρά τα πολυάριθμα κατοικίδια, αφού υπάρχουν ειδικοί πάσσαλοι με τοποθετημένες σακουλίτσες, έτσι ώστε ο ιδιοκτήτης του σκύλου να μαζεύει τα κόπρανα του τετράποδου φίλου του. Ο ιππόδρομος προετοιμάζεται για τη σεζόν που ξεκινάει τον Οκτώβριο. Οι επαύλεις στη Rue Victor Hugo και την παραλιακή λεωφόρο (ανάμεσά τους και της οικογένειας Citroën) υψώνονται αγέρωχες και εντυπωσιακές. Η Côte Fleurie, όπως είναι γνωστή η περιοχή, άνθισε ως θέρετρο ήδη από τον 19ο αι., όταν εκτός από τους μεγιστάνες της belle epoque προσέλκυσε και πολλούς καλλιτέχνες. Από την Αγγλία ήρθαν ο Turner, o Whistler, αργότερα οι Γάλλοι Daumier, Dufy... Συνθέτες όπως ο Jacques Offenbach, o Giacomo Rossini, o Franz Liszt αφουγκράστηκαν τα κύματά της. Ο συγγραφέας Guy de Maupassant γεννήθηκε στην κοντινή Dieppe. Το σπίτι του ζωγράφου Eugéne Boudin που θεωρείται δάσκαλος του Μονέ - μπροστά στην εκκλησία της Αγ. Αικατερίνης διατηρείται ακόμη το ίδιο τοπίο που ζωγράφισε με παστέλ χρώματα - στεγάζει το μουσείο του στην γραφική Honfleur που είναι και η γενέτειρα του συνθέτη Erik Satie. Το παλιό λιμάνι της (Vieux Bassin) περιστοιχίζεται από στενά αλλά συχνά εξαώροφα σπίτια και είναι η βάση αναρίθμητων κότερων. Η σπεσιαλιτέ της περιοχής είναι τα coquillages (μύδια), που φέτος είναι ιδιαίτερα... καχεκτικά.
Σάββατο 07.09.2002
Από την παραλιακή οδό κατευθυνόμαστε στο Bayeux - την πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε μετά την απόβαση στη Νορμανδία, στην κοντινή ακτή - μέσω της Caen, τη μητρόπολη των περίφημων ποτών Cidre (μούστος από μήλα), Calvados (λικέρ που παράγεται ύστερα από αποθήκευση ενός χρόνου του προηγούμενου) και του τυριού Camembert. Από την κοιλάδα Calvados προέρχεται και η λέξη vaudeville, το ισοδύναμο του βρετανικού music hall. Τα «γαλλικά παράθυρα» των σπιτιών είναι πάντα στολισμένα με ζαρντινιέρες. Στο πολιτιστικό κέντρο του Bayeux φυλάσσεται ένα χαλί του 11ου αι. που είναι γνωστό ως «το μεγαλύτερο κόμικ του μεσαίωνα». Στα εβδομήντα μέτρα μήκους και πενήντα εκατοστά πλάτους του αφηγείται με 58 εικόνες την ιστορία της κατάκτησης της Αγγλίας από τον δούκα της Νορμανδίας Γουλιέλμο (1066), που πήρε το επίθετο «ο κατακτητής» - William The Conqueror. Τα χρώματα παραμένουν ανεξίτηλα. Νοτιότερα βρίσκεται η Coutance - η Cosedia της γαλατικής εποχής ή Constandia όπως ονομάστηκε από τους Ρωμαίους για χάρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου - με τον υπέροχο καθεδρικό της, δείγμα νορμανδικής – γοτθικής αρχιτεκτονικής, που εξελίχθηκε μεταξύ 11ου και 13ου αι. στην περιοχή από τον ρομανικό ρυθμό. Καθώς πλησιάζουμε στο Mont St-Michel, το δεύτερο μετά τον Πύργο του Άιφελ αξιοθέατο της Γαλλίας, είναι δύσκολο να βρεις δωμάτιο. Εξάλλου πέσαμε και πάνω στο Le Weekend! Τελικά βρίσκουμε ένα δίκλινο στο ξενοδοχείο Patton, στην Avranches, που μου φέρνει στον νου την ομώνυμη ταινία για την οποία ο George C. Scott πήρε το Όσκαρ, υποδυόμενος τον στρατηγό Πάττον. Οι μνήμες από την απόβαση στη Νορμανδία είναι διάχυτες σε ολόκληρη την επικράτεια, τόσο που νιώθουμε άσχημα να οδηγούμε αυτοκίνητο με βερολινέζικες πινακίδες. Μεταξύ μας τουλάχιστον, μιλάμε αγγλικά!
Κυριακή 08.09.2002
Έχει λιακάδα καθώς παρκάρουμε έξω από το Mont St-Michel. Είναι η γαλλική Μονεμβασιά, μέσα στο νερό (όταν έχει παλίρροια είναι νησί). Χτίστηκε ως μοναστήρι αφού, σύμφωνα με τον θρύλο, ο επίσκοπος της Avranches πήρε προσωπικά την εντολή από τον αρχάγγελο Μιχαήλ, το 708, στο όνειρό του. Δεν άργησε να γίνει τόπος προσκύνησης, ιδιαίτερα όταν κάποιοι έφεραν ένα κομμάτι από τον κόκκινο μανδύα του… αρχάγγελου! Το 966 έγινε μοναστήρι των Βενεδικτίνων και τον 13ο αι., μετά την κατάληψη της Νορμανδίας από τον Γάλλο βασιλιά Philipp August (Φίλιππο-Αύγουστο), ξεκίνησε η ανέγερση του τριώροφου «θαύματος». Η εκκλησία, σεμνή και ταπεινή ανέκαθεν, χώρισε τρία τμήματα για τις ισάριθμες κοινωνικές τάξεις της εποχής - κλήρος, ευγενείς, λαός... Από το 1874 διοικείται από την αρχαιολογική υπηρεσία και οι προσκυνητές έδωσαν τη θέση τους στους τουρίστες. Η Rennes είναι μια αδιάφορη πόλη που διασχίζεται γρήγορα. Είναι Κυριακή μεσημέρι, άλλωστε, και οι δρόμοι άδειοι. Δεν υπάρχει ούτε ένα καφέ ανοιχτό. Βρισκόμαστε για τα καλά στη Βρετάνη. Κάνουμε ένα μικρό διάλειμμα στη γραφική Vannes και συνεχίζουμε προς το πανέμορφο Auray που η γεωγραφική θέση του θυμίζει Γαλαξίδι. Ένας στενός κολπίσκος δημιουργείται στο παλιό τομέα της πόλης (St-Goustan), στην εκβολή του ποταμού Loch, από τη μια μεριά βρίσκονται τα σπίτια και απέναντι το δάσος που αντανακλά το πράσινο χρώμα του στο νερό. To τέλειο σκηνικό για να πιεις ένα Kir Breton. Η χερσόνησος Quiberon δεν απέχει παρά ελάχιστη ώρα. Στο Carnac είναι στημένα για αρκετά χιλιόμετρα πάνω από 4.000 μενίρ, προϊστορικοί οβελίσκοι για τους οποίους υπάρχουν πολλά σενάρια αλλά ελάχιστα δεδομένα για τον πραγματικό λόγο ύπαρξής τους.
Δευτέρα 09.09.2002
Η Nantes, που διασχίζουμε βιαστικά περνώντας μπροστά από το μοντέρνο στάδιο της πολύ καλής ποδοσφαιρικής ομάδας της, είναι η έκτη σε πληθυσμό πόλη της Γαλλίας. Η La Rochelle ιδρύθηκε από ψαράδες τον 10ο αι. και σύντομα το λιμάνι της έγινε σημαντικός εμπορικός κόμβος. Αργότερα αποτέλεσε προπύργιο του Καλβινισμού. Ο καρδινάλιος Ρισελιέ αντιμετώπισε το 1628 τη γενναιότητα των κατοίκων της, που ως σύμμαχοι της Αγγλίας προτίμησαν τον θάνατο παρά την υποδούλωση στους Γάλλους. Τον 18ο αι. πλούτισε από το δουλεμπόριο και τον καπνό. Στην είσοδο του παλιού λιμανιού δύο πύργοι (Tour St-Nicolas, Tour de la Chaine) από τον 15ο αι. προσφέρουν εξαιρετική θέα στην πόλη, που από πολλούς θεωρείται η ομορφότερη στον Ατλαντικό ωκεανό. Περνώντας από την Πύλη του Μεγάλου Ρολογιού θαρρείς πως βρίσκεσαι σε σκηνικό από κατάλευκα κτήρια. Νοτιότερα, το Rochefort μου φέρνει στον νου τις «Δεσποινίδες» του από την ομώνυμη ταινία του Jacques Demy, ο οποίος τίμησε δεόντως και το Χερβούργο με τις Ομπρέλες του. Και τα δύο με την Κατρίν Ντενέβ και τη - το δεύτερο ιδιαίτερα - σπουδαία μουσική του Michel Legrand. Από την εποχή των Ρωμαίων είναι γνωστή (ως Mediolanum Santonum) η Saintes στην οποία διασώζεται ένα αμφιθέατρο του 1ου αι. μ. Χ., με διάμετρο εκατό μέτρων! Βρέχει και ο ποταμός Charente είναι γοητευτικά γκρίζος. Επιχειρούμε να βρούμε δωμάτιο με θέα στο ξενοδοχείο Grill du Centre, μα δυστυχώς είναι όλα κατειλημμένα. Το ίδιο συμβαίνει και με τα υπόλοιπα ξενοδοχεία του κέντρου. Δεν απομένει παρά να κατευθυνθούμε δυτικά, προς το Cognac. Η ημίωρη διαδρομή είναι παραμυθένια. Το βουκολικό τοπίο είναι γεμάτο αμπέλια που χρυσίζουν καθώς σουρουπώνει. Ασφαλώς και μόνο τα μπράντι - ποτά που ήταν πολύ της μόδας τον 17ο αι. - που προέρχονται από την περιοχή δικαιούνται να έχουν την προσωνυμία «κονιάκ». Θα απολαύσω ένα Camus Napoleon - οι ποιοτικές κατηγορίες, ανάλογα με τα χρόνια παλαιότητας, χωρίζονται σε V.S. (3,5 χρόνια παλαιότητας), V.S.O.P. (4,5), Napoleon, Royal (6,5), X.O. κ.ο.κ. - αλλά θα κάνω τον χειρότερο ύπνο όλου του ταξιδιού καθώς στις τέσσερις το χάραμα τα φορτηγά των βιομηχανιών ακούγονται σαν να περνάνε κάτω από το κρεβάτι. Το αποστακτήριο Otard έχει τα κελάρια του στον πύργο Valois, από όπου προέρχονταν οι Γάλλοι βασιλείς μεταξύ 14ου και 16ου αι.
Τρίτη 10.09.2002
Το σημαντικότερο λιμάνι για το εμπόριο κρασιού βρίσκεται στην εκβολή του Garonne (Γαρούνα). Μεταξύ 1152 και 1453 το Bordeaux βρισκόταν υπό αγγλική κυριαρχία. Οι κατακτητές του έτρεφαν ιδιαίτερη αδυναμία σ’ αυτό το ποτό, και συνέχισαν να το εισάγουν σε μεγάλες ποσότητες ακόμη και μετά την ήττα και την αποχώρησή τους. Αυτή την εποχή, ολόκληρη η αριστερή όχθη του ανακατασκευάζεται. Οι κάτοικοι της πόλης ζούνε με το όραμα του σύγχρονου Μπορντό, διασκεδάζοντας έτσι την αγανάκτηση που προκύπτει από το κυκλοφοριακό χάος. Στο μεταξύ, ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί στον κεντρικό πεζόδρομο Rue Sainte Catherine θαυμάζοντας μεταξύ άλλων το Grand Théâtre (1773 - 1780) στην Place de la Comédie, έργο του αρχιτέκτονα Victor Louis με τους δώδεκα κίονες της πρόσοψής του που απολήγουν σε κορινθιακού ρυθμού κιονόκρανα και που προέρχονται από ρωμαϊκό ναό ο οποίος προϋπήρχε στην περιοχή. Η εκπληκτικής συμμετρίας Place de la Bourse (1735) βασίστηκε σε σχέδια του Jacques Gabriel. Αξίζει τον κόπο να διασχίσει κανείς τα εργοτάξια για δει το εσωτερικό του καθεδρικού του Αγ. Ανδρέα που χτίστηκε μεταξύ 13ου και 15ου αιώνα. Στη βασιλική St-Michel, όπως και στον καθεδρικό, το κωδωνοστάσιο δεν είναι ενσωματωμένο με τον ναό, αλλά αποτελεί ξεχωριστό οικοδόμημα. Εδώ έχει ύψος 114 μέτρων και σήμερα περιστοιχίζεται από Άραβες ως επί το πλείστον που έχουν βγάλει την πραμάτεια τους σε μια αυτοσχέδια αγορά. Για αρκετά χιλιόμετρα η γύρω περιοχή εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο αμπέλι της υφηλίου. Από το 1855 και τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού ο καθορισμός της ποιότητας είναι ιδιαίτερα αυστηρός. Οι κυριότερες ποικιλίες είναι οι Cebernet-Sauvignion, Cabernet-Franc και Merlot. Από την αριστερή όχθη του ποταμού Gironde προέρχονται τα πλέον ξακουστά Médoc και οι τέσσερις από τις πέντε «Premier Crus»: Lafite-Rothschild, Latour, Margaux και Mouton-Rothschild. Πολλά από τα κτήματα είναι ανοιχτά στο κοινό. Όταν, νοτιότερα, τα αμπέλια αραιώνουν, αρχίζει μια απέραντη τεχνητή δασική έκταση, που προς στιγμή σε κάνει να νομίζεις ότι βρίσκεσαι κάπου στη Σκανδιναβία. Οι αμμόλοφοι δίνουν τη θέση τους σε βράχια καθώς πλησιάζουμε τη βασκική ακτή.
Τετάρτη 11.09.2002
Συμπληρώνεται ένας χρόνος από την επίθεση στο World Trade Center. Οι φόβοι πως κάτι τρομερό θα συμβεί στη θλιβερή επέτειο, ευτυχώς δεν επιβεβαιώθηκαν. Στην τηλεόραση βλέπω πλημμύρες κοντά στη Nimes, αλλά βρισκόμαστε αρκετά χιλιόμετρα μακριά της. Ξυπνάμε στο Biarritz. Έχω αρχίσει να κουράζομαι από το επαναλαμβανόμενο γαλλικό petit déjeuner (πρωινό): μπαγκέτα, κρουασάν, μαρμελάδες και (καλός) καφές. Κάνουμε βόλτα στο αγαπημένο θέρετρο του Μπίσμαρκ, του τσάρου Νικολάου και του Ναπολέοντα Γ’ που παντρεύτηκε την Eugenia de Montijo για χάρη της οποίας χτίστηκε η βίλα που σήμερα στεγάζει το πολύ κομψό Hotel du Palais. Υπάρχει ένα τραγούδι με τίτλο το όνομά της (Eugenia de Montijo) που έχω από την Conchita Piquer. Σημειώνω να το ξανακούσω και να βάλω την Angeles, μια Ισπανίδα φίλη μου, να μου εξηγήσει τους στίχους. Η belle epoque, ωστόσο, έχει περάσει ανεπιστρεπτί και στην πόλη έχουν κτιστεί αρκετά τερατόμορφα ξενοδοχεία. Το ότι δεν χάλασε εξολοκλήρου το τοπίο, οφείλεται στην εκπληκτική φύση. Τα κύματα του Βισκαϊκού Κόλπου, όταν έρχονται άγρια, σκάνε επάνω στον βράχο με τον φάρο και το κιτς άγαλμα της Παναγίας. Η φαρδιά, αμμουδερή παραλία του εξακολουθεί μέχρι σήμερα να συναγωνίζεται την Κυανή Ακτή και την Ντοβίλ. Το κοντινό και πολύ ομορφότερο κατά τη γνώμη μου Bayonne, στις εκβολές του Adour και του Nive, είναι η πρωτεύουσα της Χώρας των Βάσκων, το γαλλικό τμήμα της οποίας είναι το ένα έβδομο του ισπανικού. Στο μουσείο του μπορεί κανείς να δει αντικείμενα της καθημερινής ζωής και να μάθει ήθη και έθιμα της περίεργης αυτής φυλής, όπως το παιχνίδι Πελότα. Σε ένα από τα υπαίθρια καφέ επιβάλλεται να πιεις ζεστή σοκολάτα, τη σπεσιαλιτέ της περιοχής μαζί με το ζαμπόν που συναγωνίζεται αυτό της Πάρμας. Οι επιγραφές είναι δίγλωσσες. Η βασκική (euskara), που παραμένει άγνωστης προέλευσης καθώς δεν συγγενεύει με καμιά από τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, συνδυάζει συχνά τα σύμφωνα ΤΧ. Νοτιότερα, σε απόσταση αναπνοής από τα ισπανικά σύνορα, το St-Jean-de-Luz είναι εξαιρετικά τουριστικό, ενώ τόνοι και σαρδέλες εξακολουθούν να ξεφορτώνονται σε μεγάλες ποσότητες από τις βάρκες των ψαράδων. Εκείνο όμως για το οποίο έχει μείνει στην ιστορία, είναι ότι υπήρξε ο τόπος όπου ο Λουδοβίκος ΙΔ’ παντρεύτηκε την εκλεκτή της καρδιάς του Μαρία-Θηρεσία το 1660. Διατηρούνται ακόμη τόσο η εκκλησία του Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή, με όλη τη βασιλική μεγαλοπρέπεια του 17ου αι. αποτυπωμένη στο χρυσοποίκιλτο τέμπλο του, όσο και τα δύο ξεχωριστά αρχοντικά στα οποία διανυκτέρευσε το ζευγάρι πριν τον γάμο. Στη διπλανή Cibourne υπάρχει το σπίτι που γεννήθηκε ο συνθέτης Maurice Ravel. Για πρώτη φορά στα τόσα χρόνια που ταξιδεύω στην Ευρώπη έχω διασχίσει τόσα χιλιόμετρα δίχως να μου ζητηθεί το διαβατήριο ούτε μία φορά! Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα περισσότερα από κάθε άλλη φορά μοτέλ που συναντήσαμε στον δρόμο, με κάνει να ξεστομίσω «Η αμερικανοποίηση της Ευρώπης». Το λέω στα γερμανικά, ο Loren καταλαβαίνει ποιους υπαινίσσομαι και ξεκαρδιζόμαστε. Δεν θα αργήσω, ωστόσο, να διαψευστώ. Στο ξενοδοχείο Europa του San Sebastian θέλουν διαβατήριο! Έχουμε κουραστεί αρκετά από το ταξίδι και η υπέροχη αυτή πόλη των 200.000 κατοίκων που ερωτεύομαι πάραυτα, είναι ό,τι πρέπει για λίγη χαλάρωση. Στη ρεσεψιόν μας πληροφορούν πόσο τυχεροί είμαστε αφού έβρεχε όλο το καλοκαίρι, μέχρι και δυο μέρες πριν φτάσουμε. Τώρα είναι αργά το απόγευμα αλλά η παραλία La Concha ακόμη γεμάτη από κόσμο που κάνει ηλιοθεραπεία. Κάνουμε έναν μεγάλο περίπατο και σταματάμε συμπτωματικά στο μπαρ Valles, στον κεντρικό πεζόδρομο. Δοκιμάζουμε τις υπέροχες λιχουδιές (tapas), και δεν χορταίνουμε να ανανεώνουμε τις παραγγελίες πίνοντας κόκκινο κρασί, υπό τους ήχους μιας μπάντας περιπλανώμενων μουσικών.
Πέμπτη 12.09.2002
Εδώ και αρκετά χρόνια, από την πρώτη στιγμή που το θαύμασα σε φωτογραφία, ήθελα να δω από κοντά το «Χτένι του Ανέμου» («El Peine del Viento»), το σύμπλεγμα των τριών ξεχωριστών σιδερένιων γλυπτών του Eduardo Chillida που είναι χωμένα στα βράχια. Τα βρίσκουμε στο τέλος της παραλίας. Από πάνω τους υψώνεται το βουνό Igeldo, όπου ο σπουδαίος Βάσκος καλλιτέχνης ζούσε μέχρι τον πρόσφατο θάνατό του. Η απόσταση μέχρι το Bilbao είναι γύρω στα εκατό χιλιόμετρα, αλλά χρειαζόμαστε πολύ περισσότερο χρόνο από ό,τι υπολογίζαμε, μιας και αποφασίσαμε να μην πάρουμε την εθνική οδό, αλλά να περιπλανηθούμε ανάμεσα στις κωμοπόλεις και τα χωριά. Στην επιστροφή θα διαπιστώσουμε πως δεν άξιζε τον κόπο, αφού το τοπίο από την εθνική οδό είναι πολύ όμορφο και καταπράσινο. Το μόνο που θέλουμε να δούμε στο Μπιλμπάο - πολλοί ισχυρίζονται πως είναι και το μόνο αξιοθέατο της πόλης - είναι το μουσείο Guggenheim, έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Frank O. Gehry. Σε μια έκταση που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί (φτιάχνεται το πάρκινγκ στον περίβολο) ορθώνεται το τόσο χαρακτηριστικό κτήριο από τιτάνιο, που από μακριά μοιάζει σαν γιγαντιαίο γλυπτό λουλούδι. Μέσα στα πέντε χρόνια της λειτουργίας του, το μουσείο προσέλκυσε αρκετά εκατομμύρια επισκέπτες και έκανε πολλούς να σκεφτούν ακόμη πιο σοβαρά τη δυνατότητα του κέρδους μέσω του πολιτισμού, αφού δεν είναι μόνο τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και οι ταξιτζήδες που επωφελούνται από αυτή την υπόθεση. Τα τελευταία χρόνια, πολλές αεροπορικές εταιρίες πρόσθεσαν δρομολόγια σ’ αυτή την ξεχασμένη γωνιά της Ισπανίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά τα συνδικάτα, οι Βάσκοι καλλιτέχνες και αργότερα κι ο λαός είχαν εναντιωθεί στην ιδέα. Σήμερα είναι όλοι περήφανοι. Η πρώτη εντύπωση από το αχανές μουσείο είναι ότι λείπουν τα εκθέματα. Η μόνιμη έκθεση στο ισόγειο φιλοξενεί τα λιγοστά έργα των Κουνέλη, Beuys, Serra, Morris, Merz, Holzer... Στον δεύτερο όροφο ετοιμάζεται η αίθουσα που θα στεγάσει τα έργα του Rubens, ενώ στις εναλλασσόμενες εκθέσεις του τρίτου παρουσιάζονται αυτή την εποχή φωτογραφίες του σκηνοθέτη Wim Wenders από Ισραήλ, Ιαπωνία, Αυστραλία και ΗΠΑ. Πίσω στο San Sebastian (Donostia όπως είναι η ονομασία του στη γλώσσα των Βάσκων και το ομώνυμο κιν/φικό φεστιβάλ που ξεκινάει την ερχόμενη βδομάδα) θα φάμε και πάλι richos και tapas. Ένα πολύ ηλικιωμένο ζευγάρι θα καθίσει δίπλα μας και η γυναίκα θα μας πει την ιστορία της ζωής της σε πολύ καλά αγγλικά. Είναι κοσμογυρισμένοι και μας συγχαίρουν για την εκλογή μας να φάμε εκεί. «Είναι το καλύτερο της πόλης! Ακόμη και οι Μαδριλένοι το ζηλεύουν...» Μια βόλτα στη δροσερή νύχτα είναι ο καλύτερος τρόπος να χωνέψεις.
Παρασκευή 13.09.2002
Αφήνουμε πίσω μας το ηλιόλουστο - όχι για πολύ όμως, απ’ ό,τι ισχυρίζονται οι μετεωρολόγοι - San Sebastian και παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής. Δεν αργούμε να βγούμε από την Ισπανία και κατευθυνόμαστε προς την Toulouse, που θα διασχίσουμε ανεπιτυχώς, δίχως δηλαδή να καταφέρουμε να βρούμε μέρος για στάθμευση. Η αλήθεια είναι ότι θέλουμε να κάνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα χιλιόμετρα σήμερα που έχουμε καλό αυτοκινητόδρομο έτσι ώστε αύριο, που θα έχουμε μπροστά μας βουνά και επαρχιακούς δρόμους που δεν ξέρουμε, να είμαστε πιο χαλαροί. Περνάμε από το Albi, τη γενέτειρα του Τουλούζ Λωτρέκ, και διανυκτερεύουμε στο κρύο Rodez, όπου τρώω ένα εξίσου κρύο πιάτο με κρεατικά της περιοχής σε ένα εστιατόριο με θέα τον φωτισμένο καθεδρικό. Ο Loren προτιμά τα ζυμαρικά.
Σάββατο 14.09.2002
Η μέρα είναι ηλιόλουστη, ό,τι πρέπει για να διασχίσουμε τα βουνά. Θα κάνουμε μια μικρή στάση στο Le Puy (= Η Κορυφή), στην κεντρική πλατεία του οποίου γιορτάζεται ένα φεστιβάλ και πολλοί κάτοικοι είναι ντυμένοι με μεσαιωνικά κοστούμια. Τρώμε τάρτες πίνοντας εσπρέσο και συνεχίζουμε. Στόχος μας είναι η Vienne. Η πάλαι ποτέ ρωμαϊκή πόλη απλώνεται στην αριστερή όχθη του Ροδανού (Rhône). Από την εποχή του αυτοκράτορα Αύγουστου χρονολογείται ο ναός του Αυγούστου και της Λιβίας, που κατά τον μεσαίωνα λειτούργησε ως εκκλησία. Ανάμεσα στα ρωμαϊκά μνημεία συγκαταλέγεται κι ένα θέατρο που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ο καιρός συνεχίζει να είναι με το μέρος μας. Κάνουμε βόλτες στην πόλη, που παραδόξως δεν έχει ζωή κατά μήκος του ποταμού. Ολόκληρη η περιοχή είναι ξακουστή για τις γαστρονομικές απολαύσεις της. Αρκεί βέβαια να προνοήσεις να κλείσεις τραπέζι από νωρίς. Ο κόσμος εδώ τρώει! Και τρώει πολύ καλά! Στο εστιατόριο που πηγαίνουμε, ο σερβιτόρος μας φέρνει το μενού κι εμείς αρχίζουμε το δύσκολο έργο της επιλογής. Σε λίγο έρχεται να μας πληροφορήσει ότι δεν υπάρχουν πλέον «grenouille». Δεν στενοχωριέμαι επειδή δεν ξέρω τι είναι και επειδή έχουμε διαλέξει ήδη κάτι άλλο. Ταυτόχρονα διαπιστώνω πως έχω ξεχάσει στο ξενοδοχείο και το μικρό λεξικό που κουβαλάω πάντα μαζί μου. Σε λίγο βλέπω να φέρνει μια πιατέλα grenouille, προφανώς τα τελευταία, στο διπλανό τραπέζι. Μοιάζουν με chicken wings, που δεν με ξετρελαίνουν ούτως ή άλλως, αλλά η σάλτσα με τον βασιλικό μου φαίνεται περίεργη. «Άλλα ήθη, άλλα έθιμα σκέφτομαι», αλλά δεν το ξεχνάω. Πίσω στο δωμάτιο θα ανατρέξω στο λεξικό και θα μάθω τη σημασία που σίγουρα δεν θα ξεχάσω ποτέ. Είναι βατραχοπόδαρα! Από το παράθυρο του ξενοδοχείου de la Poste (από την αλυσίδα Citôtel, που συνήθως διαθέτει παλιά κτήρια εκσυγχρονισμένα) έχουμε θέα στο κέντρο της πόλης.
Κυριακή 15.09.2002
Η τρίτη (κατ’ άλλους δεύτερη) σε πληθυσμό πόλη της Γαλλίας, Lyon, απέχει μόλις είκοσι χιλιόμετρα. Γνωστή και ως «πρωτεύουσα της καλοζωίας» χάρη στον περίφημο αρχιμάγειρα Paul Bocuse, υπεύθυνο για τον όρο «Nouvelle Cuisine», αλλά και τα πάμπολλα εξαιρετικά εστιατόρια με αστεράκια στον οδηγό Michelin. Ευτυχώς που είναι Κυριακή και δεν έχουμε το χάος της καθημερινής κυκλοφορίας, για την οποία η πόλη είναι επίσης περιβόητη. Καταφέρνουμε με σχετική άνεση να διασχίσουμε το Presqu’Ile, το τμήμα που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο ποταμούς Rhône και Saône, και να σκαρφαλώσουμε στη Fourviére, τον λόφο ύψους 300 μ., όπου κατά τη ρωμαϊκή εποχή δέσποζαν τα ανάκτορα των αυτοκρατόρων. Από τον 19ο αι. κυριαρχεί η απροσδιορίστου τεχνοτροπίας και μάλλον κακόγουστη Notre-Dame-de-Fourviére. Στους πρόποδες του λόφου διατηρείται η παλιά πόλη, που θεωρείται το πλέον ομοιογενές αναγεννησιακό οικοδομικό τετράγωνο σε ολόκληρη τη χώρα. Στο κέντρο του κυριαρχεί ο καθεδρικός St-Jean. Στη δυτική όχθη του Saône πολλοί καλλιτέχνες εκθέτουν τα έργα τους, όπως συμβαίνει τα κυριακάτικα πρωινά σε πολλές πόλεις του κόσμου. Αφήνουμε πίσω μας τα σμήνη να βολτάρουν και κατευθυνόμαστε ανατολικά. Ένα από τα όνειρά μου εδώ και μερικά χρόνια ήταν να δω τη Γενεύη. Η πόλη βρίσκεται στα σύνορα Γαλλίας – Ελβετίας και καταλαβαίνεις θαυμάσια ότι τα διασχίζεις, αφού το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να πληρώσεις 30 (τριάντα) € για τη χρήση των αυτοκινητόδρομων! Δεν μπορώ να πω ότι η πόλη με συνεπαίρνει αμέσως. Η ομώνυμη λίμνη είναι γεμάτη ιστιοφόρα, το νερό της σκούρο μπλε, σαν θαλασσινό. Ολόκληρη η νότια πλευρά της ανήκει στη Γαλλία. Εκεί βρίσκονται και οι πηγές του Evian. Εμείς παίρνουμε τη βόρεια πλευρά που έχει τον καλύτερο δρόμο (τι, τζάμπα πληρώσαμε τα 30 ευρώ;) και αφού διασχίζουμε τη Λωζάνη που επιφανειακά μου φαίνεται πιο όμορφη, φτάνουμε στο Montreux και το Vevey. Το πρώτο μού είναι γνωστό από την εποχή του «Smoke On The Water» των Deep Purple, στο οποίο περιγράφουν το περιστατικό της πυρκαγιάς. Το δεύτερο το έμαθα από τη ζωντανή ηχογράφηση των ανεκδιήγητων Tin Machine του David Bowie, που διατηρεί μια έπαυλη εκεί κοντά για την οποία σε μια συνέντευξή του είχε πει πως κάθε μέρα το γύρω τοπίο μοιάζει με φωτογραφία από σελίδα ημερολογίου. Έτσι είναι! Τα σπίτια είναι χτισμένα πάνω στην πλαγιά του λόφου, το φως του ήλιου αντανακλά πάνω τους και στους πρόποδες απλώνεται η λίμνη. Με όλες αυτές τις στάσεις έχει περάσει η ώρα αρκετά και θέλουμε να κοιμηθούμε στη Besançon. Ύστερα από δύο σχεδόν βδομάδες στη Γαλλία έχω εξοικειωθεί με τη γλώσσα. Είμαι σε θέση να κλείνω δωμάτια από το τηλέφωνο και, ακόμη πιο σημαντικό, να καταλαβαίνω τις οδηγίες που μου δίνουν για το πώς θα τα βρω! Οφείλω να ομολογήσω ότι μπορεί οι Γάλλοι να έχουν άθλιο σύστημα εκπαίδευσης αναφορικά με τις ξένες γλώσσες, αλλά δεν είναι καθόλου σνομπ όταν προσπαθείς να μιλήσεις τη δική τους. Παρά το γεγονός ότι τα γαλλικά μου είναι ελάχιστα, δείχνουν να με καταλαβαίνουν και συνεννοούνται μαζί μου υπομονετικά! Μένουμε στη γραφική παλιά πόλη που περιβάλλεται από τον ποταμό Doubs (Ντου). Στο νούμερο 140 της κεντρικής οδού Grand Rue υπάρχει το σπίτι που γεννήθηκε ο Βίκτωρ Ουγκώ και πολλά ακόμη διατηρημένα κτήρια από τον 16ο μέχρι τον 18ο αιώνα. Κοντά στην περιοχή γεννήθηκε και ο ζωγράφος Γκυστάβ Κουρμπέ. Έχει νυχτώσει όταν είμαστε πλέον στο δωμάτιο και είναι δύσκολο να βρούμε κάτι για φαγητό. Πολλά εστιατόρια έχουν ρεπό και τα λιγοστά ανοιχτά είναι γεμάτα.
Δευτέρα 16.09.2002
Αποφασίζουμε να περάσουμε μια ήσυχη μέρα κάνοντας μια μικρή εκδρομή μέχρι την Arbois, που φημίζεται για τα αμπέλια που την περιβάλλουν και για το σπίτι όπου ο γεννημένος στην κοντινή Dole, Louis Pasteur, πέρασε την παιδική του ηλικία και έκανε τα πρώτα του πειράματα. Πολλά καταστήματα είναι κλειστά. Από τα ονόματα στις ταμπέλες καταλαβαίνω ότι η οικογένεια Tissot πρέπει να είναι ιδιαίτερα εύπορη αφού βλέπω τέσσερα διαφορετικά μαγαζιά μ’ αυτό το όνομα. Ειδικεύονται σε - τι άλλο – κρασιά! Πίσω στη Μπεσανσόν, ανεβαίνουμε στο φρούριο με τον ζωολογικό κήπο και απολαμβάνουμε τη θέα. Για τελευταίο δείπνο στη Γαλλία διαλέγουμε το παραδοσιακό (από το 1886) εστιατόριο La Polonais.
Τρίτη 17.09.2002
Αφού έχουμε διανύσει κοντά 5.000 χιλιόμετρα μέσα από πέντε χώρες, και έχουμε συμπληρώσει τον κύκλο της Γαλλίας πίνοντας όσο περισσότερο νερό Μπαντουά γινόταν, επιστρέφουμε στη Γερμανία.




2002/2006