Η.Π.Α. – Νοτιοδυτικές Πολιτείες

(California – Nevada – Arizona – Colorado – Utah – New Mexico)

Είναι νύχτα όταν το αεροπλάνο προσγειώνεται στο Los Angeles. Μετά τον έλεγχο διαβατηρίων, μια αρκετά μεγάλη ουρά σχηματίζεται και στην αίθουσα παραλαβής των ενοικιαζόμενων αυτοκινήτων. Υπάρχει μόνο ένας υπάλληλος να εξυπηρετήσει τριάντα περίπου άτομα. Ένας ταλαιπωρημένος Αμερικανός υπήκοος που ζει στην Ευρώπη ανάβει τσιγάρο. Ο υπάλληλος πετάγεται από το γκισέ του: «This is no smoking room, sir! – Εδώ δεν είναι καπνιστήριο, κύριε!» του λέει επιτακτικά και του ζητάει να το σβήσει. Έχει πέσει όμως σε φοβερό τύπο που του απαντάει: «This is no waiting room either! – Ούτε αίθουσα αναμονής!» Ο υπάλληλος επιμένει: «Sir, στην Καλιφόρνια απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους δημόσιους χώρους!» Η στιχομυθία συνεχίζεται για λίγο ακόμη και καταλήγει στο: «California is not a state, is a state of mind!» (λογοπαίγνιο με τη λέξη «state = πολιτεία, κατάσταση»).
Welcome to California! Το εσωτερικό μου ρολόι σημαίνει το ευρωπαϊκό ξημέρωμα και λυτρώνομαι μόλις παραλαμβάνω το αυτοκίνητο που έχω ήδη κλείσει από το Βερολίνο. Αναζητώ το πρώτο μοτέλ λίγο έξω από την Pasadena (πολλοί θα θυμούνται την «Little Old Lady» της από τους Jean and Dean) με σκοπό να πέσω για ύπνο πάραυτα. Άπειροι μοναχικοί οδηγοί καθ’ οδόν. Πού να πηγαίνουν άραγε; Ο δικός μου στόχος σ’ αυτό το ταξίδι είναι η εξερεύνηση των νοτιοδυτικών πολιτειών και, όπως πάντα, η αναζήτηση τοποθεσιών που ξέρω από τα τραγούδια, το σινεμά, τα βιβλία…
Το πρωί που ξυπνάω ο ήλιος με προδιαθέτει ευχάριστα. Στη διαδρομή βλέπω το νεκροταφείο Forrest Lawn, «πρωταγωνιστή» της σάτιρας του Evelyn Waugh, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Tony Richardson με το είδωλο κάθε Αμερικανίδας νοικοκυράς στα μέσα της δεκαετίας του ’50, τον εκκεντρικό πιανίστα Liberace (το παραμυθένιο μουσείο του θα συναντήσω αργότερα μπροστά μου, στο Λας Βέγκας, όπου ζούσε...). Εκεί αναπαύονται μεταξύ πολλών άλλων και οι πρόωρα χαμένοι Eddie Cochran, Sam Cooke και Karen Carpenter.
Σταματάω για νερό σ’ ένα σούπερ μάρκετ και πίσω από το τζάμι του ψυγείου βλέπω για πρώτη φορά το Mickey’s Big Mouth (ένα είδος μπίρας) που αναφέρει ο Tom Waits στο τραγούδι του «Frank’s Wild Years». Ο ίδιος κατάγεται από αυτά τα μέρη (Pomona). Το μεγαλύτερο γεγονός στα μουσικά πράγματα αυτόν τον μήνα είναι η πρόσφατη κυκλοφορία του David Bowie, «1. Outside». Ο χαμαιλέοντας συνεργάζεται για άλλη μια φορά με τον εγκέφαλο Brian Eno και φιγουράρει στα εξώφυλλα δύο από τα περιοδικά που αγόρασα στο Χίθροου - Vox, Icon -, ενώ στο Q παίρνει ο ίδιος συνέντευξη από τον Tricky. Στην Αμερική φωτογραφίζεται μαζί με τον Eno για το εξώφυλλο του Musician… Μεγάλη επιτυχία γνωρίζουν δύο γυναίκες: η PJ Harvey και η Alanis Morissette. Στο ραδιόφωνο οι σταθμοί δυτικά του Μισισιπή αρχίζουν από Κ - ανατολικά του από W - και παίζουν τα πάντα. Ακούω ένα από τα αγαπημένα τραγούδια της εφηβείας μου, το «Rock ’N Me» του Steve Miller. Τότε δεν ήξερα καν όλες τις πόλεις που αναφέρει στην τρελή πορεία του. Τώρα έχω διανυκτερεύσει στις περισσότερες από αυτές.
Το Calico, μια έρημη πόλη - ghost town (πόλη – φάντασμα) τη χαρακτηρίζουν τα ταξιδιωτικά έντυπα -, γεννήθηκε το 1881, πέθανε το 1907 και αναπαλαιώθηκε το 1951. Στα λιγοστά χρόνια της ακμής της υπήρξε η πολυτιμότερη πηγή αργύρου στην ιστορία της Νότιας Καλιφόρνιας. Σήμερα απομένουν αρκετά από τα ξύλινα σπίτια και μερικά σαλούν για τους τουρίστες που - αν δεν είναι Γερμανοί - σκαρφαλώνουν την απότομη ανηφόρα πάνω στο τραμ. Το θερμόμετρο δείχνει 114º Φαρενάιτ και μ’ έναν «πρακτικό» τρόπο - αφαιρώντας 32, πολλαπλασιάζοντας επί 5 και διαιρώντας δια του 9 - υπολογίζω πως σημαίνουν πάνω από 45º Κελσίου! Από μακριά φαίνεται το τμήμα των βουνών όπου κρυβόταν ο Humphrey Bogart στην ταινία High Sierra. Με περιμένουν δύο ώρες ακόμη στην έρημο Μοχάβε μέχρι το Las Vegas (= Τα Λιβάδια, όνομα που δόθηκε από τους Ισπανούς εξερευνητές που ανακάλυψαν μια πηγή το 1820), στη Nevada (= Χιονόπτωση). Κοντά στα σύνορα των δύο πολιτειών βρίσκεται η Death Valley, όπου κορυφώνεται το «Zabriski Point» του Αντονιόνι.
Αυτός ο παράδεισος των τζογαδόρων άρχισε να διαμορφώνεται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο Benjamin «Bugsy» Siegel αποφάσισε να ιδρύσει ένα καζίνο μέσα στην έρημο και να το ονομάσει Flamingo όπως ήταν το χαϊδευτικό της φιλενάδας του, Virginia Hill. Όσοι έχουν δει το «Bugsy» του Warren Beatty ξέρουν τη συνέχεια. Το επιχείρημα απέτυχε αλλά, λίγο αργότερα, όταν το παρανοϊκό του σχέδιο βρήκε μιμητές, δημιουργήθηκε αυτό που σήμερα είναι γνωστό σε ολόκληρη την υφήλιο με το όνομα «The Strip». Σ’ αυτόν τον δρόμο - που διοικητικά ΔΕΝ υπάγεται στο Λας Βέγκας - βρίσκονται σήμερα τα ξακουστά ξενοδοχεία – καζίνα. Η είσοδος του MGM είναι χτισμένη σε σχήμα κεφαλής λιονταριού, το Caesars Palace είναι απομίμηση ρωμαϊκού ανακτόρου, το Treasure Island θα μπορούσε να αποτελέσει σκηνικό για το «Νησί των Θησαυρών» του Robert Louis Stevenson. Το Excalibur με το ψευδομεσαιωνικό στιλ του είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ξενοδοχείο στον κόσμο και, λίγο πιο κάτω, το Luxor πρόκειται για ένα αντίγραφο της πυραμίδας του Χέοπος. Στη δεκαετία του ’60 το Sands ήταν η έδρα του «Rat Pack», της παρέας δηλαδή των Frank Sinatra, Dean Martin, Sammy Davis Jr., Peter Lawford και Joey Bishop που στο αυθεντικό «Ocean’s Eleven» ήθελαν να ληστέψουν πέντε καζίνο ταυτόχρονα!
Ήδη, το 1972 οι Robert Venturi, Denise Scott Brown και Steven Izenour στη μελέτη τους «Learning From Las Vegas» (= «Μαθαίνοντας Από Το Λας Βέγκας»), καθόρισαν εκ νέου τα καθήκοντα της αρχιτεκτονικής, από μια κοινωνική σκοπιά της οπτικής επικοινωνίας. Το αντικείμενο της ανάλυσής τους ήταν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ακραίας εμπορευματοποίησης της αμερικάνικης «Main Street». Αντιμετωπίζοντας τον χείμαρρο των διαφημιστικών ταμπλό και των φωτεινών επιγραφών ως αρχιτεκτονικά σύμβολα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χαοτική κατάσταση μιας πόλης απαιτεί κάτι περισσότερο από την «απλή» και «καθαρή» λύση της λειτουργικής σχολής, επειδή ακριβώς η αρχιτεκτονική - διαφορετικά από ένα έργο τέχνης στο μουσείο - γίνεται αισθητή στην αστική της συνάρτηση, αφού δεν καταφέρνει να ξεφύγει από την άμεση συνάντησή της και τον ανταγωνισμό της με τα σύμβολα του καταναλωτισμού και της συγκοινωνίας. Αναρωτιέμαι, ωστόσο, τι γνώμη θα σχημάτιζαν για την αρχιτεκτονική της γης κάποιοι εξωγήινοι που θα έφθαναν για πρώτη φορά μετά από μια καταστροφή του πλανήτη, απ’ όπου θα είχε διασωθεί μόνο το Strip.
Τα δωμάτια είναι φτηνά - 25 δολάρια κοστίζει το δίκλινο στο Sahara, 35 το Σαββατοκύριακο, όταν τα πλήθη συρρέουν στην πόλη. Όλοι ποντάρουν στο ότι θα παίξεις στο καζίνο τους. Παντού - ακόμη και στους πάγκους των μπαρ - υπάρχουν «κουλοχέρηδες», ηλεκτρονικό black jack και άλλα πολλά τυχερά παιχνίδια. Ο πράσινος θεός κυκλοφορεί με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Οι πιθανότητες να κερδίσεις είναι μεγάλες, σίγουρα όμως η «μπάνκα» δεν χάνει ποτέ. Ένας φοιτητής κέρδισε πρόσφατα 10.9 εκατομμύρια δολάρια στο megabuck, υλοποιώντας το όνειρο-απειλή της Carla Torgerson των Walkabouts, τουλάχιστον έτσι όπως το εκφράζει στους στίχους του «Wondertown (Part One)»: «I’ll break the jackpot open…». Τα σόου είναι πλούσια και παρουσιάζουν μεγάλα ονόματα. Αναβίωση του Jesus Christ Superstar με δύο από τα αυθεντικά μέλη του κινηματογραφικού καστ: Ted Neeley και Carl Anderson στους ρόλους του Χριστού και του Ιούδα αντίστοιχα. Το ερώτημα είναι ποιος θέλει να δει τώρα μια συναυλία του Neil Sedaka - που εμφανίζεται για έξι βράδια στο Sands και φιγουράρει με μια εξωφρενική κόμμωση στα εξώφυλλα πολλών τοπικών περιοδικών -, του Tom Jones, της Gladys Knight, των Four Seasons ή των Temptations. Το Βέγκας είναι το βαρόμετρο που καταγράφει την άνοδο και την πτώση των αστέρων, ενώ οι τζογαδόροι αδιαφορούν για το αν έξω είναι νύχτα ή μέρα. Για κάποιον που δεν είναι ούτε παίχτης ούτε παρελθοντολάγνος, αρκεί ένα πέρασμα από τους δρόμους όπου συνελήφθησαν οι δολοφόνοι Perry Smith και Dick Hickock σύμφωνα με την περιγραφή του Truman Capote στο αριστουργηματικό «Εν Ψυχρώ».
Η πτήση με οκταθέσιο αεροπλανάκι πάνω από ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα της φύσης, το Grand Canyon - μήκους 450 χιλιομέτρων, πλάτους 20 χιλιομέτρων που αυξάνεται συν τω χρόνω λόγω της διάβρωσης, και βάθους 1.600 μέτρων - και ένα από τα οκτώ θαύματα της μοντέρνας τεχνολογίας, το Hoover Dam, διαρκεί μιάμιση ώρα. Το φράγμα του Hoover - που πήρε το όνομά του από τον 31ο πρόεδρο των Η.Π.Α. Herbert Hoover - σχημάτισε τη λίμνη Mead που συγκρατεί τα θολά νερά του ποταμού Κολοράντο. Ολοκληρώθηκε το 1935 και μέχρι το 1939 ήταν η μεγαλύτερη υδροηλεκτρική εγκατάσταση του κόσμου. Στο «Saboteur» του Hitchcock, ο Robert Cummings περνάει από εκεί καθώς προσπαθεί να ξεφύγει από αυτούς που τον καταδιώκουν στο Λος Άντζελες. Μια Αυστραλέζα έχει ζαλιστεί και ξερνάει, ευτυχώς όχι επάνω μου.
Το μεγαλύτερο τμήμα της θρυλικής Route 66 διασώζεται στην Αριζόνα. Στα χρόνια ανάμεσα στο 1930 και 1950, σ’ αυτήν την κεντρική αρτηρία που συνέδεε το Σικάγο με το Λος Άντζελες περνώντας από δεκάδες πόλεις, οι ταξιδιώτες μετακινήθηκαν για διαφορετικούς λόγους. Άλλοτε αποζητώντας τα εύφορα εδάφη της Καλιφόρνιας - στα χρόνια του κραχ -, άλλοτε ονειρευόμενοι μια καριέρα στο Χόλιγουντ - μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο -, άλλοτε για το καινούργιο αμερικάνικο φαινόμενο των οικογενειακών διακοπών - μετά το 1950. Εκεί κοντά αναζήτησαν την ελευθερία τους πιο πρόσφατα η Thelma και η Louise…
Για πολλά μίλια τη μόνη ένδειξη ζωής αποτελούν τα αρπακτικά που μοιάζουν να αιωρούνται. Στον δρόμο οι πινακίδες που σου καθιστούν γνωστό τον ιδιαίτερο νόμο αυτής της πολιτείας, που λέει πως ακόμη και την ημέρα πρέπει να οδηγείς με τα φώτα αναμμένα, εναλλάσσονται μ’ εκείνες που σου υπενθυμίζουν: «DON’T DRINK AND DRIVE». Μέσα από το αυτοκίνητο αντιλαμβάνομαι τη σφαιρικότητα της γης καθώς απλώνεται μπροστά μου ο πιο απέραντος ορίζοντας που έχω δει ποτέ. Giant Sand! Η έρημος Μοχάβε σταματάει στο Boatman. Διασχίζω το Flagstaff, AZ («...don’t forget Winona...»). Μια ξαφνική καταιγίδα ψυχραίνει την ατμόσφαιρα. Βρίσκω καταφύγιο στο Holbrook, μια άσχημη πόλη που κατοικείται από Ινδιάνους. Αργότερα μου δίνεται η ευκαιρία να απολαύσω τη θέα ενός διπλού ουράνιου τόξου από το παράθυρο ενός εστιατορίου που προσφέρει μεξικάνικα πιάτα με άφθονο τσίλι και ινδιάνικο ψωμί. Τα συμπτώματα της ελαφριάς ηλίασης που έπαθα στο Calico υποχωρούν καθώς αναρωτιέμαι σε ποια γωνία του Winslow που μόλις προσπέρασα μπορεί να αναφέρονται οι Eagles στο «Take It Easy».
Στα αξιοθέατα της περιοχής συγκαταλέγονται το Απολιθωμένο Δάσος (Petrified Forest) και η Ζωγραφισμένη Έρημος (Painted Desert). Το πρώτο περιλαμβάνει απολιθωμένους κορμούς δέντρων ενός δάσους που υπήρχε πριν από 160 – 225 εκατομμύρια χρόνια. Οι λόφοι της δεύτερης έχουν στη βάση τους ένα κοκκινωπό χρώμα από οξείδωση σιδήρου, που το διαδέχεται το λευκό του αμμόλιθου. Ακολουθεί ένα στρώμα πυρρόχρωμου πηλού και, στην κορυφή τους, σκούρες αποχρώσεις αργίλου, που οφείλονται στην υψηλή περιεκτικότητα άνθρακα. Την είδα τώρα, δεν την άφησα για το επόμενο καλοκαίρι όπως έκαναν οι 10.000 Maniacs.
Όπως ακριβώς και στο τραγούδι του Bobby Troup - γνωστό από τον Nat “King” Cole, τον Chuck Berry, τους Rolling Stones κ.α. -, η Route 66 περνάει από το Gallup, New Mexico. Μπήκα ήδη στη Mountain Time Zone που σημαίνει μια ώρα πιο μπροστά. Παίρνω τον δρόμο 666, προς τον Βορρά, αντίθετα από τους πρωταγωνιστές της ταινίας του Oliver Stone, «Natural Born Killers». Διασχίζω τον μεγαλύτερο ινδιάνικο καταυλισμό, αυτόν των Νάβαχο. Άγονη γη που δεν προσφέρεται για καλλιέργειες. Οι Ινδιάνοι ανακαλύπτουν νέους τρόπους επιβίωσης. Ανοίγουν μαγαζιά που πουλάνε αφορολόγητα είδη, και καζίνα.
Το Shiprock είναι ένας γιγαντιαίος βράχος που μοιάζει με πλοίο και φαίνεται από 30 χιλιόμετρα, σημαντικό σημείο προσανατολισμού για τα καραβάνια που πήγαιναν στην Καλιφόρνια και που απαθανάτισε γλαφυρά ο John Ford στις ταινίες του. Ο καταυλισμός των Ute βρίσκεται στα σύνορα του Κολοράντο κι ένας βράχος ονομάζεται Κοιμώμενος Γιουτ (Sleeping Ute) από το σχήμα του. Στη Monument Valley (Κοιλάδα των Μνημείων) θαρρείς πως είσαι ο πρωταγωνιστής κάποιου western.
Στο Cortez - ήδη στο Κολοράντο - η φύση πρασινίζει. Βόρειά του αρχίζουν τα ψηλά, κατάφυτα βουνά, που τον χειμώνα λειτουργούν ως χιονοδρομικά κέντρα, ενώ στα νότια δεσπόζει η Messa Verde (= Πράσινο Τραπέζι στα ισπανικά), ένα οριζόντια κομμένο βουνό. Είκοσι χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Κορτέζ, βρίσκεται η τοποθεσία «Τέσσερις Γωνίες» (Four Corners), το μοναδικό σημείο στις Η.Π.Α. όπου συνορεύουν τέσσερις πολιτείες (Αριζόνα – Γιούτα – Κολοράντο – Νιου Μέξικο). Η περιοχή είναι το αρχαιολογικό κέντρο των Η.Π.Α. και δεύτερη σε τουρισμό μετά την Αίγυπτο.
Μέσα Σεπτεμβρίου και οι καλοκαιρινοί παραθεριστές έχουν φύγει. Σε δυο βδομάδες θα έρθουν άλλοι καθώς αρχίζει η εποχή του κυνηγιού. Τώρα οι Ινδιάνοι των καταυλισμών μετακινούνται για να πουλήσουν τα μοναδικά χαλιά τους - τα πιο συνηθισμένα είδη ανάλογα με τα χρώματα και τα σχέδια είναι δεκαεπτά - και άλλα χειροποίητα αντικείμενα. Έχω την ευκαιρία να επισκεφτώ ένα δημοτικό σχολείο στον καταυλισμό τους. Εντυπωσιάζομαι από τον άρτιο εξοπλισμό του και τα «τροχόσπιτα» των δασκάλων. Σε όλη τη διαδρομή άκουγα ότι οι δάσκαλοι μένουν σε τροχόσπιτα και στο νου μου έρχονταν η εικόνα αυτών που βλέπουμε στους δρόμους τα καλοκαίρια. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι ήταν κανονικά σπίτια, που διαθέτουν κλιματισμό, δύο μπάνια και άλλες ανέσεις...
Οι αυτόχθονες Αμερικανοί Anasazi (μια λέξη των Νάβαχο που μεταφράζεται ως «Αρχαίοι Εχθροί») άφησαν τα ίχνη τους από το 1 – 1300 μ. Χ., αφού ανέπτυξαν την αρχιτεκτονική, την αγγειοπλαστική, την καλαθοπλεχτική και την ταπητουργία. Οι αρχαιολόγοι αναφέρονται σ’ αυτούς και τους επιγόνους τους ως «Οι Αρχαίοι» ή «Προπατορικοί Κάτοικοι».
Το Durango ιδρύθηκε το 1879 από την εταιρεία σιδηροδρόμων Denver & Rio Grande και τα πρώτα τρένα έφτασαν στον σταθμό του το 1881. Οι ίδιες ατμομηχανές εξακολουθούν και σήμερα να κάνουν την τουριστική διαδρομή των 70 περίπου χιλιομέτρων μέχρι το βορειότερο Silverton. Άγρια Δύση! Συγκλονιστικά τοπία στη χώρα των… John (Wayne και Ford)!
Το Νέο Μεξικό αυτοαποκαλείται «Γη της Γοητείας» και ξεχωρίζει για τους καταυλισμούς δύο φυλών Απάτσι - Jicarilla και Mescalero. Μια ώρα οδήγησης ανάμεσα από εθνικά πάρκα λίγο μετά το continental divide (= ηπειρωτικός διαχωρισμός, η νοητή γραμμή που καθορίζεται από τις κορυφές των Rocky Mountains και που χωρίζει τα νερά της χώρας ως εξής: αυτά της ανατολικής πλευράς χύνονται στον Ατλαντικό ή τον Κόλπο του Μεξικού, ενώ της δυτικής στον Ειρηνικό).
Στο Taos, New Mexico - όπως ακριβώς είναι ο τίτλος του τραγουδιού του R. Dean Taylor, στο οποίο εκτίει την ποινή του στη φυλακή της πόλης - διασώζονται τα ερείπια ενός pueblo (= χωριό, στα ισπανικά, τα οικοδομήματα των ινδιάνικων φυλών που δεν ήταν νομαδικές) 900 χρόνων.
Η Georgia O’Keefe είχε διαλέξει για τόπο διαμονής τη Santa Fe και στο Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης κρέμονται πολλοί από τους πίνακές της σε μια ειδική πτέρυγα. Δίπλα βρίσκεται ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα ισπανικής αρχιτεκτονικής, το Παλάτι των Διοικητών (Palace of the Governors), που λειτουργεί σαν μουσείο της ιστορίας της πόλης. Κατά μήκος της πρόσοψής του Ινδιάνοι πουλούν κοσμήματα φτιαγμένα από ασήμι και τιρκουάζ. Τα περισσότερα κτήρια της Santa Fe (= Αγία Πίστη) είναι χτισμένα από adobe - πλιθιά συγκρατημένα με άχυρο -, με μικρά παράθυρα και κορμούς λεύκας που διαπερνούν την οροφή και προεξέχουν από τους τοίχους. Το καφεκόκκινο χρώμα τους αντανακλά ζεστασιά. Η πρωτεύουσα του Νιου Μέξικο ιδρύθηκε το 1610 από Ισπανούς, σε υψόμετρο 2.100 μέτρων. Ο αέρας είναι αραιός - ένα ποτό ισοδυναμεί με δύο -, η ατμόσφαιρα φωτεινή και τα ηλιοβασιλέματα Technicolor! Το La Fonda (= Το Πανδοχείο) είναι το ξενοδοχείο–θεσμός στην πλατεία (Plaza), που περηφανεύεται πως είχε για πελάτες τον Kit Carson, τον Errol Flynn και τον John F. Kennedy, ανάμεσα σε υπερσύγχρονες γκαλερί που συναγωνίζονται αυτές της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες. Λίγα μέτρα πιο πέρα διασώζεται η αρχαιότερη εν λειτουργία εκκλησία των Η.Π.Α., η San Miguel Mission, χτισμένη το 1625 από τους Ινδιάνους της φυλής Tlaxcala, και, στο Barrio de Analco, ο αρχαιότερος οικισμός που παραμένει ζωντανός. Το μουσείο της Διεθνούς Λαϊκής Τέχνης θεωρείται το σπουδαιότερο του είδους στον κόσμο, με κούκλες, φυλαχτά, κοσμήματα, ρούχα, παιχνίδια και άλλα αντικείμενα από πολλές χώρες. Το βάρος αυτόν τον μήνα πέφτει στα χειροτεχνήματα της Σουηδίας. Απέναντί του, το Μουσείο Ινδιάνικης Τέχνης και Πολιτισμού, εστιάζει το ενδιαφέρον στην ιστορική αλλά και την τρέχουσα κουλτούρα των Νάβαχο και των Απάτσι.
Σαράντα πέντε λεπτά βορειοδυτικά της Σάντα Φε βρίσκεται η πατρίδα της ατομικής βόμβας, το Los Alamos, και το Bandelier National Monument, ένα ακόμη αχανές εθνικό πάρκο που περιέχει τα απομεινάρια ενός από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς των Anasazi.
Νοτιότερα, στο Albuquerque (Αλμπακέρκι), αναμειγνύεται η ινδιάνικη, η ισπανική και η αγγλοσαξονική παράδοση. Η παλιά πόλη του χρονολογείται από το 1706. Ψάχνω για το σπίτι που έμεινε ένα διάστημα ο Jim Morrison, μα κανείς δεν φαίνεται να το(ν) ξέρει. Ούτε οι δύο κυρίες στις πληροφορίες του γραφείου τουρισμού. «Hot dog, jumping frog, Albuquerque...», όπως τραγουδούν στο «King Of Rock ’N’ Roll» οι Prefab Sprout.
Κατά μήκος του μυθικού ποταμού Rio Grande, η απεραντοσύνη του τοπίου διακόπτεται από τα βουνά Black Range. Στο Σαν Αντόνιο γεννήθηκε ο Conrad Hilton που ταύτισε το όνομά του με τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις σε όλη την υφήλιο.
Από τις φωτεινές επιγραφές των motel μέχρι τους νιπτήρες των δωματίων, το Deming θυμίζει ταινίες επιστημονικής φαντασίας του ’50. Κάποτε υπήρξε σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος, σήμερα αποτελεί ησυχαστήριο συνταξιούχων. Οι δρόμοι του είναι σχεδόν έρημοι. Η πεμπτουσία της αμερικάνικης κωμόπολης: περιποιημένη, εκτεταμένη και ανιαρή. Από το παράθυρο του Cactus Café βλέπω υπέροχα σύννεφα να φωτίζονται από τα χρώματα της δύσης και μοιάζουν με χιονισμένες βουνοκορφές.
Μπαίνω στην Αριζόνα ξανά, αυτή τη φορά από τη νοτιοανατολική πλευρά της. Προσπερνάω το χωριό Bowie - που προφανώς ονομάστηκε έτσι από τον λαϊκό ήρωα και εφευρέτη του ομώνυμου μαχαιριού, Jim Bowie (1796 – 1836), από τον οποίο πήρε και ο David το όνομά του - και κατευθύνομαι προς το Tombstone (Τούμστόουν), ένα παραμυθένιο μέρος, πραγματικό σκηνικό western. Ο κεντρικός δρόμος - Allen Street - είναι γεμάτος σαλούν, ξύλινα πεζοδρόμια, προσόψεις μιας άλλης εποχής και ονόματα όπως Wyatt Earp, Doc Holliday, Big Nose Kate (η φιλενάδα του δεύτερου), μονομαχία στο O.K. Corral. O μύθος της Άγριας Δύσης ξαναζωντανεύει. Απαραίτητη στάση στο Longhorn Restaurant.
Το Tucson (Τούσον) - η γενέτειρα της Linda Ronstadt που το μνημονεύει στο ντουέτο της με τον Paul Simon «Under African Skies», όπως κάνουν και οι Beatles στο «Get Back» - καταλαμβάνει μια έκταση 810 τετραγωνικών χιλιομέτρων, στην κοιλάδα που χωρίζει το Saguaro National Monument με τους κάκτους που φτάνουν τα 15 μέτρα, σε ανατολικό και δυτικό. Είκοσι λεπτά βορειότερά του πραγματοποιείται το άνευ προηγουμένου οικολογικό πείραμα της Βιόσφαιρας 2. Πρόκειται για μια new age πόλη που περιλαμβάνει δείγματα από πολλά οικοσυστήματα της Γης, και περιβάλλεται από έναν γυάλινο θόλο. Όλα τα απορρίμματα ανακυκλώνονται επί τόπου. Οκτώ άτομα της αρχικής ομάδας έμειναν εκεί για δυο χρόνια και η λίστα αυτών που θέλουν να δοκιμάσουν τη ζωή εκεί μέσα, μεγαλώνει. Στόχος του πειράματος είναι να ανακαλυφθούν τρόποι που θα βοηθήσουν την αρμονικότερη συμβίωση των ανθρώπων με τη Βιόσφαιρα 1, τη Γη. Στην αντίθετη κατεύθυνση, η εκκλησία San Xavier del Bac (Bac = χωριό στην τοπική ινδιάνικη διάλεκτο) συνδυάζει μοναδικά τον βυζαντινό ρυθμό με το μεξικάνικο μπαρόκ. Τα αγάλματα των αγίων είναι ντυμένα με ρούχα, σύμφωνα με την ισπανική παράδοση. Ο αρχαιότερος καθολικός ναός των Η.Π.Α. χτίστηκε για την κοινότητα των Tohono O’odham, η οποία εξακολουθεί να εκκλησιάζεται εκεί.
Είναι ένα καυτό μεσημέρι όταν φτάνω στο Phoenix, το ταχύτερα αναπτυσσόμενο αστικό κέντρο της Αμερικής. Η υπερσύγχρονη αυτή πόλη με τη ζηλευτή ηλιοφάνεια των 330 ημερών τον χρόνο επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Ενώθηκε έτσι με το γραφικό Scottsdale στα δυτικά και το Glendale στα ανατολικά. Εδώ αντιγράφουν τη φύση μεταφέροντας νερό στην έρημο, όπως ο Νείλος στη Σαχάρα! Εδώ ξεκινάει και το περίφημο «Ψυχώ» του Alfred Hitchcock. Στη διαδρομή με συνόδευε νοητά το «By The Time I Get To Phoenix», το τραγούδι του Jimmy Webb και το ανέκδοτο που συνόδευε τη σχεδόν εικοσάλεπτη εκτέλεση του Isaac Hayes («ώσπου να τελειώσει το τραγούδι έχεις φτάσει..»). Τώρα θα έπρεπε να ακούγονται οι Meat Puppets.
Αν και ο επόμενος προορισμός μου είναι η Νότια Καλιφόρνια, ακολουθώ ανορθόδοξη πορεία και κατευθύνομαι βορειοδυτικά. Για πάνω από 120 μίλια δεν υπάρχει ούτε βενζινάδικο! Ο ποταμός Κολοράντο είναι το φυσικό σύνορο των δύο πολιτειών. Διανυκτερεύω στο Blythe. Το επόμενο πρωί περνάω από το Palm Springs και την περιοχή Joshua Tree, τώρα γνωστή μέσω των U2, αλλά χρόνια πριν, στις 17 Σεπτεμβρίου 1973, στο ομώνυμο πανδοχείο είχε βρεθεί νεκρός ο Gram Parsons. Χιλιάδες θαυμαστές συρρέουν κάθε χρόνο εκεί. Έχασα το μνημόσυνο για λίγες μέρες, αφού σήμερα είναι 21 Σεπτεμβρίου! Δεξιά κι αριστερά άπειρες ανεμοκίνητες γεννήτριες θυμίζουν installation του Christo. Σε λίγη ώρα η έρημος μεταβάλλεται σε εύφορη κοιλάδα.
Στο San Diego δέχομαι για πρώτη φορά και με ανακούφιση την αύρα του «όχι τρομερά γαλάζιου» Ειρηνικού, ό,τι πρέπει για λίγες μέρες ξεκούρασης. Στο πανέμορφο Old Town Inn θα μπορούσα άνετα να περάσω τις υπόλοιπες μέρες του ταξιδιού μου. Το λίκνο της ισπανικής Καλιφόρνιας είναι μια άνετη πόλη, όπου η ζωή δείχνει να κυλά ήσυχα και ομαλά, όπως τα αυτοκίνητα στην τετραγωνισμένη ρυμοτομία του. Η προκυμαία του, το Embarcadero, έχει μετατραπεί σε πεζόδρομο με εστιατόρια και αποβάθρες κρουαζιερόπλοιων, ενώ παρακάτω, ένα εμπορικό κέντρο χτισμένο σε τρεις διαφορετικούς ρυθμούς, αντανακλά την αρχιτεκτονική της πολιτείας. Το Gaslamp Quarter, μια αναπαλαιωμένη βικτοριανή περιοχή δεκάξι οικοδομικών τετραγώνων, σφύζει από ζωή. Η σύγκριση ανάμεσα στα ιταλικά και τα ελληνικά εστιατόρια προκαλεί θλίψη. Δυστυχώς, στα δεύτερα κυριαρχούν οι επιγραφές με το ψευδοαρχαϊκά στοιχεία και υπέρογκες δόσεις φολκλόρ. Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις - παγκοσμίως - ευαίσθητων και καλλιεργημένων Ελλήνων γαστρονόμων που κατάφεραν να ξεφύγουν από τα μυθολογικά και αιγαιοπελαγίτικα μοτίβα και να αναπτύξουν έναν σύγχρονο διάκοσμο. Όταν βέβαια το πέτυχαν, έδειξαν ένα πολύ ομορφότερο πρόσωπο της χώρας από εκείνο που παρουσιάζουν οι πολιτικοί και τα ελληνικά περίπτερα στις διεθνείς τουριστικές εκθέσεις.
Στο αχανές πάρκο Balboa (μόλις κυκλοφόρησε ο καινούργιος δίσκος του Bruce Springsteen, που περιλαμβάνει ένα τραγούδι με τίτλο «Balboa Park») δεσπόζουν ο ζωολογικός κήπος και το ανθρωπολογικό μουσείο. Η παλιά πόλη αναδεικνύει την ισπανομεξικάνικη παράδοσή της και οι δρόμοι της είναι γεμάτοι με λουλούδια κάθε λογής. Το νησί Coronado προσφέρει μια πανοραμική άποψη του skyline της πόλης, όμορφα βικτοριανά σπίτια και το Hotel de Coronado, το πρώτο ξενοδοχείο που ηλεκτροφωτίστηκε.
Μετά τη γενέτειρα του Gregory Peck, La Jolla (Λα Χόγια), απομένουν λίγα χιλιόμετρα, κατά μήκος του Ειρηνικού, πάνω στον αυτοκινητόδρομο 5, μέχρι το Capistrano, όπου επιστρέφουν τα χελιδόνια, σύμφωνα με το τραγούδι του Leon Rene «When The Swallows Come Back To Capistrano», που έγινε επιτυχία από τους Ink Spots το 1940. Έχω να επισκεφτώ φίλους στο San Clemente (δεν θα χαρώ όταν μάθω πως εδώ γεννήθηκε ο Richard Nixon) και κάνω μια στάση για δείπνο. Το βράδυ θα καταφέρω με μεγάλη δυσκολία να κρατήσω τα μάτια μου ανοιχτά για την εμφάνιση του David Bowie στην εκπομπή του David Letterman. Από εκεί θα συνεχίσω πάνω στον πρώτο αυτοκινητόδρομο, περνώντας από τη Laguna Beach, ένα ακριβό θέρετρο, χτισμένο αμφιθεατρικά πάνω σε βράχια.
Η απόλυτη πόλη του 20ου αιώνα δημιουργήθηκε με βάση το αυτοκίνητο. Highways και freeways διακλαδώνονται - όπως στα τραγούδια της Joni Mitchell - σαν καλώδια στον οδικό χάρτη του Los Angeles. Μένω στο Hollywood - Vermont Avenue, μια κορεατική αποικία - και για να φτάσω στο Δυτικό Χόλιγουντ χρειάζομαι 45 λεπτά, φυσικά όχι με τα πόδια. Στην αρχή νομίζω πως βρίσκομαι σε βιομηχανική περιοχή και όχι στην καρδιά του LA. Όσο όμως κυκλοφορώ, τόσο καλύτερα αντιλαμβάνομαι ότι πρόκειται για μια ετοιμόρροπη πόλη, ασυνήθιστα απεριποίητη για τα αμερικανικά δεδομένα. Για μερικούς συμβολίζει την πλήρη απελευθέρωση από τις επιταγές του καλού γούστου. Για άλλους την απόλυτη ρευστότητα των καταστάσεων - διαρκής αγοραπωλησία και μετακίνηση. Η κατάσταση αλλάζει ριζικά στις βίλες με τους πελώριους φράχτες στο Beverly Hills και - σε μικρότερο βαθμό - στο Griffith Park, από την κορυφή του οποίου βλέπεις τα γιγαντιαία γράμματα που σχηματίζουν τη λέξη HOLLYWOOD και το smog (νέφος) να πέφτει πάνω στην πόλη.
Δεν ξέρω κανέναν που να μην απογοητεύτηκε με το Hollywood Walk Of Fame, τη λεωφόρο των αστέρων. Πέρα από τα ονόματα στα πεζοδρόμια και το ιστορικό Mann’s Chinese Theater - αρχικά Grumman’s Chinese, που πρωτοκαθιέρωσε τη γκαλά κινηματογραφική πρεμιέρα - με τα ίχνη πάνω από 160 διασημοτήτων του σινεμά αποτυπωμένα στο προαύλιό του, η περιοχή αποπνέει παρακμή. Γωνία Hollywood και Vine. Εκεί κοντά βρίσκεται από το 1956 ο δεκατριώροφος, εξαιρετικός κυλινδρικός πύργος της Capitol Records, σε σχήμα στοίβας δίσκων. Λέγεται ότι η αρχιτεκτονική του προήλθε από μια ιδέα των Nat “King” Cole και Johnny Mercer. Στο εστιατόριο Spago - απέναντι από ένα υποκατάστημα του γνωστού καταστήματος πολυμέσων (και όχι μόνο δισκοπωλείου πλέον) Tower Records, που σήμερα διανέμει δωρεάν το single «Uninvited» των Ruth Ruth - συγκεντρώνονται όλοι οι σταρ.
Η Olvera Street φημίζεται για την ισπανομεξικάνικη πολυχρωμία της. Λίγο νοτιότερα βρίσκεσαι στην... Ιαπωνία. Η περιοχή ονομάζεται Little Tokyo. Ναοί κάθε θρησκείας και αίρεσης κατακλύζουν, ανησυχητικά (;), την πόλη. Η Santa Monica Boulevard οδηγεί στο ομώνυμο προάστιο - ιδιαίτερη πατρίδα της Shirley Temple και του Robert Redford - ξακουστό για την παραλία του και τους ταχύτατους δρομείς μικρών αποστάσεων. Νοτιότερα, στην παραλία Venice, πρωτοεμφανίζεται η τάση κάθε επερχόμενης μόδας. Στα τατουάζ προστέθηκε το piercing, οι roller skaters εξακολουθούν να μπαινοβγαίνουν ανάμεσα στους άστεγους του Palisades Park, τα beach boys and girls και τους τουρίστες που χαζεύουν τους ντόπιους καλλιτέχνες να φτιάχνουν γλυπτά στην άμμο. Βόρεια της Σάντα Μόνικα, μια άλλη φημισμένη παραλία που εξαιτίας των κυμάτων της προκαλεί τους surfers, η Malibu Beach, όπου οι Hanoi Rocks είχαν εφιάλτες.
Υπάρχουν ολόκληρες συνοικίες που επιβάλλεται να αποφεύγονται ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για τη νύχτα δεν το συζητάμε... Πριν από δύο μέρες δολοφονήθηκε μια οικογένεια σ’ ένα βορειοανατολικό προάστιο, που θεωρείται σχετικά ακίνδυνο. Κάποια συμμορία είχε φράξει έναν δρόμο με βαρέλια και πάνω τους έγραψε με σπρέι «THIS IS DEATH STREET», επειδή έτσι αποφάσισε! Δεν είναι να χάνεις τον προσανατολισμό σου. Μελετάς προσεκτικά τον χάρτη από πριν και οδηγείς μόνο σε καλοφωτισμένες λεωφόρους!
Η Wilshire Boulevard έχει να επιδείξει μοντέρνα κτήρια επιχειρήσεων και το Los Angeles County Museum of Art, ένα σύμπλεγμα πέντε ανεξάρτητων χώρων με έργα από όλον τον κόσμο και όλες τις εποχές. Οι τρέχουσες εκθέσεις παρουσιάζουν τον αρχιτέκτονα Frank Lloyd Wright (So long..., που τραγουδούσαν οι Simon & Garfunkel) με αναφορά στην αγάπη του προς τη γιαπωνέζικη τέχνη, και του μόδιστρου Adrian που έντυσε τις μεγάλες σταρ των ένδοξων ημερών του Χόλιγουντ.
Δίπλα εντυπωσιάζουν τα La Brea Pits, λιμνούλες από πίσσα που περιέχουν απολιθώματα προϊστορικών ζώων. Η τυχαία αυτή ανακάλυψη στο κέντρο μιας μεγαλούπολης γίνεται σημαντική πηγή έρευνας με συμπεράσματα που ανατρέπουν κατά εκατομμύρια χρόνια πολλά δεδομένα. Σύμφωνα με την ερμηνεία της δημιουργίας τους, που παρουσιάζεται σ’ ένα δεκαπεντάλεπτο φιλμ στο μουσείο George C. Page, η σεισμογενής περιοχή προκάλεσε αναταραχές στα γήινα στρώματα, με αποτέλεσμα το πετρέλαιο να μετατραπεί σε πίσσα – παγίδα για τα ζώα...
Το Rodeo Drive είναι το μικρό αλλά πασίγνωστο δρομάκι με τα πανάκριβα designer καταστήματα.
Κατά τ’ άλλα ο Calvin Klein προκαλεί με τις αφίσες των καινούργιων διαφημίσεών του. Τα ανήλικα μοντέλα του με τις υποτιθέμενες σεξουαλικές πόζες σοκάρουν τον μέσο Αμερικανό. Το ίδιο και το φιλί στο στόμα που ανταλλάσσουν ο Flea και ο David Navarro των Red Hot Chili Peppers στο εξώφυλλο του Rolling Stone.
Πέρσι τέτοια εποχή ξεκινούσε η δίκη του O.J. Simpson. Φέτος τελειώνει. Αθώος ο κατηγορούμενος!
Με μια νυχτερινή πτήση θα επιστρέψω στην Ευρώπη. Στο Βερολίνο παραμένουν όλα όπως ακριβώς τα άφησα. Ίσως ο καιρός να είναι λίγο πιο ζεστός!

1995/2005